Lublin - miejsca które warto zwiedzić

Lublin jest miastem na prawach powiatu, stolicą województwa lubelskiego i centralnym ośrodkiem aglomeracji lubelskiej, położonym na Wyżynie Lubelskiej. Z bogatą historią sięgającą czasów wczesnopiastowskich, Lublin rozwinął się na przestrzeni wieków jako ważny ośrodek administracyjny, handlowy i kulturalny. Od XIII wieku miasto przeżywało różnorodne zmiany, w tym czas prosperity w XV-XVI wieku, dzięki szlakom handlowym oraz unii lubelskiej z 1569 roku, kiedy to połączono Polskę z Litwą. W XVII wieku miasto uległo zniszczeniu wskutek konfliktów zbrojnych, a jego znaczenie zmalało. Od końca XIX wieku, dzięki rozwojowi transportu kolejowego, miasto zaczęło się przekształcać w ośrodek przemysłowy. W okresie II wojny światowej Lublin był świadkiem tragicznych wydarzeń, w tym Holokaustu. Po wojnie miasto dynamicznie się rozwijało, szczególnie pod względem akademickim, a obecnie jest domem dla licznych uczelni wyższych, przyciągając studentów z całej Polski i zagranicy. Architektonicznie, Lublin zachwyca różnorodnością stylów, w tym gotyckimi, renesansowymi i barokowymi budowlami. Warto zwrócić uwagę na Zamek Lubelski, Bramę Krakowską oraz liczne kościoły, jak katedra św. Jana Chrzciciela. Stare Miasto i jego zabytki są wpisane na listę pomników historii. Lublin jest także znany z licznych wydarzeń kulturalnych, takich jak Carnaval Sztukmistrzów, Noc Kultury czy Jarmark Jagielloński, które przyciągają turystów i mieszkańców. Miasto stawia również na rozwój kultury alternatywnej, z licznymi galeriami, teatrami i ośrodkami kultury. Ciekawostką jest, że Lublin był Europejską Stolicą Młodzieży 2023 oraz zdobył Nagrodę Europy w 2017 roku. Miasto ma również swoje znaczenie w perspektywie międzynarodowej, posiadając liczne partnerstwa z zagranicznymi miastami. Lublin jest znany z bogatej tradycji kulinarnej i zróżnicowanej oferty gastronomicznej. Obecnie, dzięki inwestycjom z funduszy unijnych, miasto rozwija się jako ważny ośrodek turystyczny, kulturowy i przemysłowy. Dzięki obwodnicy, portowi lotniczemu i rozwiniętej infrastrukturze komunikacyjnej staje się istotnym węzłem transportowym, łączącym Polskę z Ukrainą oraz resztą Europy. Miasto łączy tradycję z nowoczesnością, co czyni je atrakcyjnym miejscem zarówno do życia, jak i do zwiedzania.

Pomnik Walki i Męczeństwa na Majdanku, odsłonięty w 1969 roku, jest monumentalnym upamiętnieniem ofiar niemieckiego obozu koncentracyjnego z lat II wojny światowej. Złożony z Bramy oraz Mauzoleum, te elementy są połączone Drogą Hołdu i Pamięci, tworząc architektoniczny kompleks o głębokim znaczeniu. Brama, z betonowym odlewem o wymiarach 10,8 × 35 × 7,6 m, symbolizuje granicę między światem żywych a zmarłych, nawiązując do Bramy Piekieł z „Boskiej komedii” Dantego. Mauzoleum, z kopułą o średnicy 35 m, kryje ziemię z prochami więźniów, przeniesioną z wcześniejszego kopca. Ekspresyjna forma Małzoleum nawiązuje do słowiańskiej urny grobowej. Historycznie, pomnik stanowi ważny punkt odniesienia dla pamięci o holokauście, będąc miejscem hołdów dla pomordowanych. Odsłonięcie zgromadziło około 100 tys. osób, w tym przedstawicieli władz, byłych więźniów i gości z zagranicy. W kolejnych latach stał się przestrzenią kulturalnych i religijnych wydarzeń, w tym modlitw Jan Pawła II. Pomnik, od 2007 roku podświetlany, jest oficjalnym logo Państwowego Muzeum na Majdanku i jednym z symboli Lublina, podkreślając tragiczne losy regionu podczas II wojny światowej. W 2009 roku zorganizowano wystawę z okazji 40-lecia pomnika, a jego wizerunek znalazł się na znaczkach pocztowych. Pomnik, mimo problemów z erozją, wciąż przyciąga osoby ku refleksji nad historią.

Konzentrationslager Lublin, znany popularnie jako Majdanek, to niemiecki oboz koncentracyjny i jeniecki zlokalizowany w Lublinie, który działał w latach 1941-1944. Obóz został zaplanowany jako kompleks mogący pomieścić do 250 000 więźniów, jednak z powodu trudności wojennych, ostatecznie wiele z tych planów nie zostało zrealizowanych. Zbudowany z 236 baraków, w tym 207 przeznaczonych dla więźniów, Majdanek stał się miejscem masowej zagłady, zwłaszcza Żydów, w ramach polityki zagłady prowadzonej przez III Rzeszę. W obozie powstały komory gazowe, w których uśmiercano zarówno Żydów, jak i inne grupy więźniów, a najlepszym przykładem był tragiczny dzień „krwawej środy” podczas akcji „Erntefest”, kiedy zginęło około 18 000 Żydów. Z obozu przez cały okres jego działalności przeszło ok. 150 000 osób, a szacuje się, że 78 000 z nich straciło życie, z czego 59 000 to Żydzi. Po wojnie teren obozu stał się miejscem pamięci i muzeum, powstałym w 1944 roku jako pierwsza instytucja tego typu na świecie. Państwowe Muzeum na Majdanku gromadzi materiały związane z historią obozu oraz zachowuje pamięć o ofiarach. W 1969 roku odsłonięto pomnik Walki i Męczeństwa, a w kolejnych latach na terenie muzeum odbywały się liczne prace konserwacyjne. Warto zaznaczyć, że Majdanek był również miejscem, gdzie organizowane były działania ruchu oporu - więźniowie nawiązywali kontakty z ludnością lokalną, co pozwalało na przerzut informacji oraz żywności. W 2010 roku w Muzeum wybuchł pożar, który zniszczył unikalne zbiory, w tym 7000 par butów po więźniach, co podkreśla tragiczne losy ludzi przebywających w obozie. Majdanek, jako symbol holokaustu, przypomina o brutalnych zbrodniach II wojny światowej oraz stanowi ważne miejsce edukacji i refleksji nad historią.

Piwnica pod Fortuną, znana również jako Winiarnia pod Fortuną, to zabytkowe pomieszczenie z polichromiami z późnego renesansu, znajdujące się w kamienicy Lubomelskich przy Rynku 8 w Lublinie. Pierwsze wzmianki o kamienicy sięgają 1522 roku, a jej późniejsza przebudowa nastąpiła w 1540 roku. Piwnica, która ma długość 7,10 m, szerokość 2,7 m i kolebkowe sklepienie o wysokości 2,45 m, jest murowana z wapienia i pokryta wapiennym tynkiem. Zdobienia w postaci malowideł zajmują powierzchnię 60,57 m² i pochodzą z początku XVII wieku, po przeanalizowaniu wcześniejszych teorii. Na sklepieniu znajduje się przedstawienie Fortuny – kobiety na kuli, co nadaje piwnicy nazwę. Wśród malowideł znajdują się emblematyczne sceny inspirowane rycinami, z których siedem pochodzi z pracy braci de Bry, a dwa z grafik Heinricha Ulricha. Historia piwnicy jest burzliwa, jako że w XVIII wieku zamurowano okno i wejście, co miało wpływ na zły stan malowideł, które dodatkowo niszczyło niewłaściwe użytkowanie przestrzeni. Pierwsza konserwacja miała miejsce w latach 1937–1939, a kolejne prace restauracyjne prowadzono po II wojnie światowej. Piwnica jest dostępna dla zwiedzających od 2012 roku, a od 2018 prowadzone są prace nad nową ekspozycją, jednak obecnie można podziwiać jedynie malowidła. Miejsce ma znaczenie nie tylko architektoniczne, będąc przykładem renesansowego wystroju, ale także kulturalne, jako nośnik historii Lublina oraz interesujących interakcji między mieszkańcami. Zniszczenia i naprawy malowideł są świadectwem zmieniających się ról piwnicy w różnych okresach oraz staraniom dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego.

Brama Krakowska, XIV-wieczna brama w Lublinie, stanowi historyczny symbol miasta oraz ważny element dawnych murów obronnych. Zbudowana w stylu gotyckim po najeździe Tatarów w 1341 roku, była kluczowym punktem na szlaku handlowym z Krakowa na Litwę i Ruś. Przez wieki zmieniała swoje oblicze: w XV wieku została podwyższona, a jej ceglane mury ozdobiono układem zendrówek. Pożary w XVI wieku pociągnęły za sobą odbudowę, podczas której dodano górną ośmioboczną część oraz wzmocniono obronność. W XVII wieku, wraz z postępującym zniszczeniem murów miejskich, Brama Krakowska straciła swoje militarne znaczenie i zaczęła pełnić funkcje mieszkalne. Muzeum Historii Miasta Lublina, zlokalizowane w Bramy Krakowskiej, ilustruje dzieje miasta od VI wieku do końca II wojny światowej, oferując bogate zbiory archeologiczne, archiwalia oraz pamiątki po powstaniach. Ekspozycje rozciągają się przez pięć kondygnacji, ukazując rozwój Lublina na przestrzeni wieków. Zegar na wieży Bramy, z ponad czterystuletnią historią, zmieniając swoją mechanikę z mechanicznej na elektroniczną, odzwierciedla nie tylko techniczny postęp, ale także społeczne znaczenie zegara w życiu mieszkańców. Brama Krakowska nie tylko zachwyca swoją architekturą, ale także stanowi ważny punkt w historii oraz kulturze Lublina.

Muzeum Narodowe w Lublinie, wcześniej Muzeum Lubelskie, to jedno z najstarszych i największych muzeów we wschodniej Polsce, którego historia sięga początku XX wieku, kiedy Hieronim Łopaciński zainicjował ruch muzealny. Otwarte w 1906 roku, muzeum gromadziło zbiory z różnych towarzystw i organizacji, a jego liczba eksponatów rosła dzięki darom i zakupom, osiągając przed II wojną światową około 14 000 eksponatów. Po wojnie, mimo znacznych strat, muzeum wznowiło działalność w 1944 roku i przekształciło się w muzeum okręgowe w 1950 roku. W 1957 roku muzeum przeniosło się do Zamku Lubelskiego, gdzie znajduje się do dziś. Zamek, z bogatą historią i architekturą, stał się domem dla wielu stałych wystaw, w tym ekspozycji archeologicznej, sztuki ludowej oraz galerii malarstwa polskiego i obcego. Ważne dzieła, takie jak „Unia Lubelska” Jana Matejki czy „Piłat umywający ręce” Hendricka ter Brugghena, czynią muzeum istotnym punktem na kulturalnej mapie Polski. W 2020 roku muzeum zostało podniesione do rangi Muzeum Narodowego, co podkreśla jego znaczenie w zachowaniu dziedzictwa kulturowego. Muzeum posiada cztery oddziały w Lublinie oraz kilka zamiejscowych, a w sumie dysponuje około 157 000 eksponatów. Ciekawostką jest, że Kaplica Trójcy Świętej w Zamku, z jej bizantyńsko-ruskimi malowidłami, jest uznawana za bezcenny zabytek. Muzeum Narodowe w Lublinie pełni istotną rolę w promowaniu i ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego oraz edukacji społeczeństwa.

Dom Słów, wcześniej znany jako Izba Drukarstwa, to instytucja artystyczno-edukacyjna w Lublinie, powstała 3 października 2014 roku w kamienicy przy ulicy Żmigród 1. Miejsce, sąsiadujące z dawnym pałacem Pociejowskim z XVII wieku, ma bogatą historię jako siedziba drukarni "Popularna", która działała w latach 1932-1951. Założona przez Aleksandra Michalskiego i Józefa Rybińskiego, drukarnia była miejscem, gdzie swoje utwory publikowali m.in. Józef Łobodowski i Franciszka Arnsztajn. W czasie II wojny światowej, drukarnia współpracowała z Polską Podziemną, co jednak zakończyło się tragicznymi wydarzeniami w 1944 roku, gdy większość pracowników aresztowano i zamordowano. Po wojnie, działalność drukarni została reaktywowana przez wdowę po Michalskim i trwała do 1951 roku, kiedy to zmieniono jej status. Izba Tradycji Drukarstwa Lubelskiego została utworzona w latach 70., jednak z powodu problemów finansowych popadła w ruinę. W 2007 roku, podjęto decyzję o przekazaniu jej Ośrodkowi "Brama Grodzka – Teatr NN", co ostatecznie doprowadziło do utworzenia Izby Drukarstwa, a później Domu Słów. Placówka ma na celu propagowanie wiedzy o historii drukarstwa, gromadzi zabytkowe maszyny, organizując warsztaty w sześciu pracowniach, takich jak drukarnia, zecernia, introligatornia, papiernia i pracownia miedziorytu. Dom Słów prezentuje także stałą ekspozycję maszyn oraz wystawę "Siła wolnego słowa", a organizowane są różnorodne wydarzenia kulturalne, takie jak Festiwal Poetycki, Festiwal Małych Opowieści oraz Międzynarodowy Festiwal "Spotkania z opowiadaczami świata". Integralną częścią instytucji jest program wydawniczy, w ramach którego publikowane są książki związane z dziedzictwem kulturowym Lublina, a także okazjonalne akcydensy. Ciekawostką jest coroczna dekoracja podwórka przy kamienicy, nawiązująca do różnych bajek, co dodaje lokalnemu krajobrazowi artystycznego i literackiego klimatu. Dom Słów stał się ważnym miejscem kultury i sztuki w Lublinie, łącząc bogate tradycje drukarskie z nowoczesnymi działaniami promującymi literaturę.

Państwowe Muzeum na Majdanku, utworzone w 1944 roku na terenie byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego KL Lublin, jest instytucją martyrologiczną podległą Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Muzeum zajmuje około 90 ha i obejmuje m.in. częściowo zachowaną infrastrukturę obozową, jak łaźnie z komorami gazowymi oraz krematoria. Ważnym elementem jest Pomnik Walki i Męczeństwa, zaprojektowany przez Wiktora Tołkina. Muzeum prowadzi działalność wystawienniczą, edukacyjną oraz naukową, z bogatym zbiorem archiwalnym i muzealnym, w tym ponad 180 metrów bieżących aktu. Historia muzeum sięga jego pierwszych lat działalności, kiedy to koncentrowano się na konserwacji obiektów i gromadzeniu dokumentów. W 1945 roku otwarto pierwszą wystawę stałą, a w kolejnych latach zorganizowano Tydzień Majdanka, który podkreślał pamięć ofiar. W latach 50. i 60. XX wieku muzeum intensyfikowało działalność popularyzacyjną, organizując odczyty i wystawy objazdowe. Bliskie kontakty z byłymi więźniami doprowadziły do wielu sesji naukowych oraz nagrywania ich wspomnień. W muzeum gościł Jan Paweł II, co było ważnym wydarzeniem zarówno dla instytucji, jak i dla regionu. Muzeum opiekuje się także obozami zagłady w Bełżcu i Sobiborze, a działalność naukowa obejmuje różnorodne tematy, w tym zagładę Żydów. Ciekawym aspektem jest tzw. " akcja upiększania obozu" z 1943 roku, która miała na celu stworzenie iluzji lepszych warunków życia dla więźniów przed inspekcją Czerwonego Krzyża. W ramach tego przedsięwzięcia powstała monumentalna Kolumna Trzech Orłów, która była hołdem dla ofiar obozu. Pożar w 2010 roku spalił ponad siedem tysięcy par butów byłych więźniów, co zostało uznane za symboliczne zniszczenie pamięci o ofiarach. Muzeum gromadzi liczne odwiedziny, z około 240 tysiącami zwiedzających w 2017 roku, w tym znacznym procentem obcokrajowców. W 2009 roku przyznano mu Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, co świadczy o jego znaczeniu w polskiej kulturze i historii.

Galeria Labirynt to nowoczesna galeria sztuki współczesnej z siedzibą w Lublinie, przy ul. ks. J. Popiełuszki 5, znana z prezentacji różnorodnych dyscyplin artystycznych, takich jak instalacje, sztuka wideo, performance, multimedia, fotografia, film oraz malarstwo. Jej historia sięga 1956 roku, kiedy to powstało Biuro Wystaw Artystycznych (BWA). Kluczowym okresem dla Galerii były lata 80. XX wieku, kiedy dyrektorem został Andrzej Mroczek, który promował eksperymentalną sztukę, a Galeria stała się miejscem spotkań artystów. Pomimo trudnych czasów stanu wojennego, BWA zdołało utrzymać zaufanie artystów i kontynuować działalność, a Mroczek zyskał uznanie w niezależnym środowisku artystycznym. W 2010 roku Waldemar Tatarczuk zmienił nazwę BWA na Galerię Labirynt, kontynuując program Mroczka oraz wprowadzając nowe inicjatywy związane z performance. Galeria Labirynt stara się być wrażliwym obserwatorem przemian artystycznych i jednocześnie aktywnym uczestnikiem współczesnych procesów artystycznych, kładąc nacisk na sztukę performance jako istotny element swojej oferty. Mimo że Galeria posiada bogatą historię z przeszłością sięgającą lat 60., współczesne jej oblicze nieustannie ewoluuje. Ciekawostką jest fakt, że Galeria Labirynt promuje nie tylko polskich artystów, ale również międzynarodowe nazwiska, takie jak Joseph Beuys czy Christo and Jeanne-Claude, co podkreśla jej znaczenie na międzynarodowej scenie sztuki współczesnej.

Muzeum Historii Miasta Lublina, jako oddział Muzeum Narodowego w Lublinie, znajduje się w zabytkowej Bramie Krakowskiej. Powstało w 1965 roku jako Dział Historyczny, przeniesiony do odrestaurowanego obiektu i od 1979 roku funkcjonuje pod obecną nazwą. Muzeum ma na celu gromadzenie i prezentowanie pamiątek związanych z historią Lublina, od czasów osadniczych do 1944 roku. Ekspozycja stała „Historia miasta" rozłożona jest na czterech kondygnacjach wokół spiralnej klatki schodowej, a z najwyższego piętra można podziwiać panoramę miasta. Bogate zbiory muzeum obejmują zabytki archeologiczne, dokumenty oraz przedmioty codzienne, a także zbiory poświęcone znanym mieszkańcom i instytucjom Lublina. Muzeum organizuje różnorodne wystawy czasowe oraz cykliczne ekspozycje sztuki współczesnej. Na każdej kondygnacji wystawione są różne okresy historyczne Lublina, od najstarszych czasów po XX wiek, w tym eksponaty związane z powstaniami narodowymi, I wojną światową oraz II wojną światową. Wśród cennych zbiorów znajdują się m.in. pamiątki po styczniowym powstaniu oraz wpisy związane z historią „Solidarności”. Ciekawostką jest dzwon zegarowy z 1585 roku, który do dziś znajduje się w Bramie Krakowskiej, mimo że został uszkodzony w 1944 roku. Muzeum było kierowane przez cztery osoby, w tym Marię Gąszczyk oraz dr Grażynę Jakimińską, a obecnie przez Magdalenę Piwowarską. Muzeum nie tylko przechowuje, ale również upowszechnia historię Lublina, pełniąc ważną funkcję w kulturalnym życiu miasta.

Kamienica Konopniców to jedna z najbardziej charakterystycznych i zachwycających budowli na lubelskim Starym Mieście, wyróżniająca się manierystycznymi płaskorzeźbami, które są jedynym takim przykładem na tej części Rynku. Po katastrofalnym pożarze w 1575 roku, kamienica została przebudowana w stylu manierystycznym, a jej monumentalny wystrój stworzono z wapnia, z roślinnymi motywami oraz bajkowymi głowami smoków. Nad oknami pierwszego piętra umieszczono portrety właścicieli – Sebastiana i Katarzyny Konopniców. Trzecie piętro oraz attyka zostały odbudowane między 1938 a 1939 rokiem, nawiązując do wcześniejszych zdobień z XIX wieku. Historia kamienicy jest dość złożona, gdyż przed Konopnicami była w rękach wielu rodzin, w tym rajcy miejskiego Andrzeja Sadurki oraz kupca Jana Domarata. Ostatecznie przeszła w posiadanie rodu Konopniców dzięki małżeństwu Katarzyny Kretkówny i Sebastiana Konopnicy, który otrzymał kamienicę w wianie. Kamienica przez długi czas była szara, jednak w 2004 roku podczas remontu odkryto jej pierwotny, żywy lazurowy kolor, który przywrócono, co sprawia, że wyróżnia się spośród innych budynków Rynku. Jest to przykład nie tylko niezwykłej architektury, ale także ważny element kultury Lublina, odzwierciedlający jego historyczną transformację i dbałość o zachowanie dziedzictwa.