Stargard - miejsca które warto zwiedzić

Stargard, jedno z najstarszych miast Polski, sięga swoimi korzeniami VI wieku i zdobyło prawa miejskie w 1243 roku. Położone w zachodniopomorskim, nad rzeką Iną, posiada bogatą historię, która odzwierciedla się w architekturze, w tym w imponującym średniowiecznym Ratuszu oraz gotyckich kościołach, jak Kolegiata Najświętszej Marii Panny Królowej Świata z najwyższą w Polsce sklepioną wieżą. Stargard otoczony był systemem obronnym, w skład którego wchodziły piękne bramy, takie jak Brama Pyrzycka i Brama Młyńska, a także liczne baszty. Miasto jest znane z obecności licznych zabytków, jak muzea i pomniki historii, w tym system fortyfikacji, który został uznany za pomnik historii w 2010 roku. Kulturalnie, Stargard tętni życiem dzięki organizowanym festiwalom, jak Dni Stargardu czy Międzynarodowy Festiwal Muzyki Gospel. Miasto dba o swoją tożsamość poprzez różnorodne wydarzenia artystyczne, w których aktywnie uczestniczą lokalne zespoły i grupy artystyczne, takie jak Chór Cantore Gospel czy zespół „Pasja”. Stargard wyróżnia się także swoją zielenią miejską, z licznymi parkami, które stanowią idealne miejsce do rekreacji. Interesującą ciekawostką jest fakt, że Stargard leży dokładnie na 15. południku długości geograficznej wschodniej, co upamiętnia obelisk przy ulicy Szczecińskiej. Miasto, mające za sobą trudne czasy wojen i okupacji, przeszło znaczne zniszczenia w 1945 roku, ale szybko podjęło działania mające na celu jego odbudowę i rozwój. Stargard to także regionalny ośrodek przemysłowy, z nowoczesnymi parkami technologicznymi oraz połączeniami drogowymi i kolejowymi, co czyni go istotnym punktem na mapie Pomorza Zachodniego. Dziś, Stargard łączy bogactwo historyczne z nowoczesnym stylem życia, co czyni go fascynującym miejscem dla turystów i mieszkańców.

Brama Młyńska w Stargardzie (niem. Mühlentor) to jedna z czterech średniowiecznych bram miasta, uznawana za unikatowy zabytek zarówno pod względem architektonicznym, jak i historycznym. Zbudowana w pierwszej połowie XV wieku, stanowi istotną część miejskiego krajobrazu i była umieszczona na dawnych pieczęciach oraz herbie Stargardu. Jej nazwa pochodzi od młyna usytuowanego w pobliżu na Kanale Młyńskim, który powstał w latach 1240-1268. Brama pełniła ważne funkcje kontrolne, pobierając myto za przewóz towarów wodami rzeki. Po II wojnie światowej stała się miejscem różnych inicjatyw kulturalnych, w tym punktu informacyjnego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego oraz siedziby Stargardzkiego Stowarzyszenia Miłośników Sztuk Plastycznych. Od 2007 roku mieści się tutaj Stargardzkie Bractwo Rycerskie „GRYF”. W latach 2008-2010 brama przeszła gruntowną renowację, będącą pierwszą od 70 lat. Architektonicznie, Brama Młyńska to dwukondygnacyjna budowla wzniesiona na planie prostokąta, z cegły, o wymiarach 14 x 6 m. Posiada czterospadowy dach oraz dwie ośmioboczne wieże, które osiągają wysokość 28 m. Elewacja od strony miasta zdobiona jest dwiema blendami, a na wieżach znajdują się otwory strzelnicze i zębate zwieńczenia. Zmiany w architekturze bramy miały miejsce na przestrzeni wieków, w tym przekształcenia neogotyckie w XIX wieku oraz łagodzenie formy w 1938 roku. Brama Młyńska, obok kolegiaty Mariackiej i dawnych murów obronnych, została uznana za pomnik historii przez Prezydenta RP w 2010 roku.

Baszta Morze Czerwone w Stargardzie to gotycka budowla obronna, zlokalizowana na Starym Mieście, przy skrzyżowaniu ulic Warownej i W. Łokietka. Została wzniesiona w II połowie XIV wieku, osiągając wysokość 34 m. Stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć średniowiecznej architektury obronnej w regionie Pomorza. Baszta, wraz z kolegiatą Mariacką i murami obronnymi, została uznana za pomnik historii na mocy rozporządzenia Prezydenta RP w 2010 roku. Jej nazwa "Morze Czerwone" wywodzi się z legend związanych z wojną trzydziestoletnią oraz krwawymi wydarzeniami, które miały miejsce w jej pobliżu, choć bardziej prawdopodobne jest, że nawiązuje do rdzawych mokradeł otaczających tę lokalizację. Architektonicznie, baszta posiada prostokątny cokół z kamienia oraz cylindryczny trzon z cegły. Jej elewację zdobią dekoracyjne romby, a wewnątrz można znaleźć osiem poziomów z okienkami do obserwacji i ostrzału, których rozstaw tworzy charakterystyczny wzór szachownicy. Na szczycie budowli znajduje się ośmioboczny ostrosłup. Do czasów współczesnych przetrwały również ślady po lochu więziennym oraz platforma do ustawiania armat, co świadczy o jej militarystycznej funkcji. Baszta udostępniana jest turystom, co czyni ją atrakcyjną częścią dziedzictwa Stargardu i ważnym punktem w historii regionu.

Brama Pyrzycka to jedna z czterech zachowanych bram wjazdowych do średniowiecznego miasta Stargard, położona przy ul. Mieszka I. Od 2010 roku jest uznawana za pomnik historii. Jej budowa rozpoczęła się pod koniec XIII wieku, a istniejąca kamienna część ma wysokość 6 m. W 1439 roku dodano ceglane kondygnacje, co przekształciło ją w nowocześniejszy obiekt. Brama składa się z dwóch niskich baszt oraz przejazdu, który pierwotnie prowadził przez tunel zwany gardzielą, most zwodzony oraz wewnętrzną bramę zamykaną broną. W XX wieku brama była kilkakrotnie odnawiana – w latach 50. XX wieku mieściła Stargardzkie Muzeum Miejskie, a po renowacji w latach 1991-1993 stała się częścią Muzeum Archeologiczno-Historycznego, gdzie prowadzone są różne działania edukacyjne. Architektonicznie, brama wyróżnia się kwadratową podstawą (11x11 m) z kamieni polnych oraz trzema cegłami kondygnacjami, zwieńczonymi dachem siodłowym i dwoma szczytami. Przejazd ma ostrołukowy kształt, a od zewnątrz jest zamykany broną z zachowaną szczeliną spustową. Trzecie piętro zawiera ganek obronny z strzelnicami, a elewacje dekorowane są blendami i strzelnicami w różnych formach architektonicznych. Ciekawostką jest to, że przedbramie bramy Pyrzyckiej zostało przekształcone po pożarze w 1666 roku, a pod koniec XIX wieku zostało ostatecznie rozebrane. Brama Pyrzycka stanowi ważny element kulturowego dziedzictwa Stargardu, będąc świadectwem średniowiecznej architektury obronnej oraz historii miasta.

Brama Wałowa to średniowieczna brama miejska zlokalizowana w Stargardzie, na zachodnim Pomorzu, która została wzniesiona w 1439 roku w północno-wschodniej części miejskich obwarowań, przy ul. Bolesława Chrobrego. Stanowi jedną z czterech średniowiecznych bram miasta i jest unikalnym przykładem połączenia stylu renesansowego z gotyckimi elementami, będąc jedyną taką bramą w regionie. W 2010 roku została uznana za pomnik historii, co podkreśla jej znaczenie kulturowe. Pierwotnie Brama Wałowa miała rozbudowane przedbramie, które zostało zdemontowane w 1780 roku. Po II wojnie światowej brama została odbudowana, a także zrekonstruowano jej części renesansowe. Obecnie w bramie mieści się galeria sztuki, co nadaje jej nową funkcję kulturalną. Architektonicznie, brama ma formę nieregularnego prostokąta o wymiarach 10x11 m i wysokości 19,4 m, z dachem dwuspadowym, ozdobionym sygnaturką z XVII wieku. Wykonana jest z cegły i blend, a górna część została nadbudowana w XVI wieku, co skutkowało dodaniem pasów blend firanowych. Jej estetykę wzbogacają pilastry, gzymsy i półkoliste zamknięcia blend. Ostrołukowy przejazd bramy, z reliktami szczeliny po bronie, oddaje historyczny charakter obiektu. Ciekawostką jest, że po wojnie nad ostrołukowym przejazdem znajdowały się pomieszczenia poradni zajmującej się specjalistycznymi badaniami kierowców. Brama Wałowa, otoczona widokiem na osiedla mieszkaniowe oraz mury miejskie, jest nie tylko świadectwem przeszłości Stargardu, ale także miejscem, gdzie sztuka i historia współczesności współistnieją.

Baszta Tkaczy, znana także jako Baszta Lodowa, to jeden z ważniejszych zabytków Stargardu, wzniesiona w połowie XV wieku. Ma wysokość 31 m i charakteryzuje się cylindrycznym kształtem osadzonym na kwadratowej podstawie. Górna część baszty wyposażona jest w krenelaż oraz ceglasty stożek. Jej elewacja zdobiona jest glazurowaną cegłą, ułożoną w szachownicę i romby. We wnętrzu baszty znajduje się loch więzienny, a całość dzieli się na osiem poziomów, które były przystosowane do obrony i obserwacji. W XIX wieku planowano rozbiórkę baszty w związku z urbanizacją, jednak dzięki wysiłkom lokalnych entuzjastów, udało się zachować ten cenny element obwarowań miasta. W latach 1992-1993 przeprowadzono remont baszty, a w 2006 roku wpisano ją do Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. Jej nazwa odnosi się do roli cechu tkaczy w obronie murów miasta, a druga nazwa, Lodowa, związana jest z jej wykorzystaniem jako magazyn lodu od XVIII wieku. Baszta Tkaczy, wraz z kolegiatą Mariacką i innymi murami obronnymi, została uznana za pomnik historii w 2010 roku.

Baszta Białogłówka, pochodząca z pierwszej połowy XV wieku, to ważny zabytek Stargardu, znajdujący się w najstarszej części Starego Miasta, blisko bramy Wałowej i na zakolu rzeki Iny. W 2010 roku wraz z kolegiatą Mariacką i pozostałymi murami obronnymi, została uznana za pomnik historii. Architektonicznie baszta wyróżnia się sześciokątnym, białym stożkowym hełmem, a jej konstrukcja oparta jest na kwadratowej podstawie, która przekształca się w cylindryczną formę do wysokości około 30 metrów. Wewnątrz znajduje się sześć kondygnacji, w tym loch więzienny, co dodaje jej aury tajemniczości. Baszta Białogłówka jest częścią Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego, co podkreśla jej znaczenie w kontekście szerokiego dziedzictwa architektury gotyckiej. Wśród lokalnych tradycji krąży legenda o dzielnych kobietach, które obroniły miasto przed najeźdźcami w czasie, gdy większość mężczyzn wyruszyła na wojnę. Po udanej obronie, władca nakazał pomalowanie szczytu baszty na biało i nadanie jej nazwy „Baszta Białogłówka”, nawiązując do białych czepków noszonych przez kobiety w tamtych czasach. To nie tylko świadczy o ich odwadze, ale również podkreśla znaczenie ról kobiet w historii miasta. Baszta jest więc nie tylko architektonicznym skarbem, ale także symbolem siły i determinacji społeczności Stargardu.

Arsenał w Stargardzie, znany również jako Zbrojownia, to zabytkowy budynek usytuowany w południowej części Starego Miasta, datowany na około 1500 rok. Jego wymiary wynoszą 12,3 m na 16,5 m i charakterystyczne ściany pokryte są dekoracyjnymi pasami rombowymi z cegły zendrówki, co przywodzi na myśl podobne elementy w baszcie Morze Czerwone. Początkowo jednokondygnacyjny, budynek z czasem przekształcony został w dwupoziomowy, gdzie na parterze znajdowała się zbrojownia, a na piętrze działał warsztat sprzętu wojskowego. Po pożarze w 1635 roku arsenał przeszedł gruntowną przebudowę, w ramach której wprowadzono sklepienie oparte na sześciobocznych filarach, ponownie jednak uproszczono konstrukcję do jednej kondygnacji. W XIX wieku obiekt dostosowano do funkcji więzienia. Niestety, podczas I wojny światowej budynek został zniszczony, a jego odbudowa miała miejsce dopiero w 1936 roku, lecz z kolei II wojna światowa przyniosła kolejne zniszczenia. Ostatecznie w latach 1974-1977 przeprowadzono odbudowę, adaptując wnętrza arsenału na Archiwum Państwowe. Stargardzki Arsenał jest szczególnym przykładem architektury historycznego Pomorza, gdyż w regionie nie zachowały się inne budynki o podobnym przeznaczeniu, co czyni go unikatowym obiektem.

Baszta Jeńców, znana również jako Mała Prochowa lub Kowalska, znajduje się w Stargardzie i została zbudowana na przełomie XV i XVI wieku w południowej części obwarowań miejskich, nad rzeką Iną. Ma cylindryczny kształt, wysokość 13 metrów oraz okrągłą, kamienną podstawę. Wnętrze baszty podzielone jest na cztery poziomy, na których umiejscowione są otwory strzelnicze, co świadczy o jej militarnej funkcji. Przyziemie baszty miało niegdyś arkady, które umożliwiały prowadzenie obstrzału z kilku poziomów jednocześnie. Związana z jej nazwą, istnieją przypuszczenia, że w przeszłości używano jej do przetrzymywania jeńców, co czyni ją interesującym obiektem w kontekście historycznym. Baszta, wraz z kolegiatą Mariacką oraz pozostałymi murami obronnymi, została uznana za pomnik historii na mocy rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 17 września 2010 roku. Ciekawostką jest, że podobna do niej baszta Kowalska została rozebrana w 1871 roku, co wpływa na obecną nazwę. W 2004 roku obiekt został przekazany Bractwu Rycerzy św. Jana przez Towarzystwo Przyjaciół Stargardu, które, w współpracy z muzeum stargardzkim, prowadzi prace konserwatorskie nad tą historyczną budowlą. Baszta Jeńców stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego Stargardu, będąc atrakcją turystyczną i symbolem miejskiej historii.

Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, będące instytucją kultury gminy Stargard, mieści się w zabytkowych barokowych kamieniczkach oraz odwachu przy Rynku Staromiejskim, a także w Bastei przy Baszcie Tkaczy. Muzeum zostało otwarte w 1960 roku, początkowo w Bramie Pyrzyckiej, a po odbudowie zachodniej pierzei Rynku przeniosło się do odwachu w 1966 roku. W 1978 roku otwarto filię w Bastei, gdzie eksponowano militaria. Po remoncie w 2013 roku zmieniono strukturę muzeum oraz jego nazwę na Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, a nowe wystawy prezentują historię Stargardu do lat 20. XX wieku. Historia muzeum sięga 1908 roku, kiedy to powstało pierwsze Heimatmuseum w Stargardzie, zbiory którego zostały ewakuowane w 1945 roku. Muzeum gromadzi bogate zbiory archeologiczne, numizmatykę oraz dzieła sztuki lokalnych twórców, a także inkunabuły. W strukturze muzeum znajduje się biblioteka z około 10 tysięcy woluminów dotyczących Stargardu i Pomorza Zachodniego. Ciekawostką jest fakt, że muzeum dba o zabytki miasta, w tym Brama Pyrzycka i baśniowa baszta Morze Czerwone, które świadczą o bogatej historii Stargardu. Muzeum łączy w sobie aspekt edukacyjny i kulturalny, organizując wystawy oraz wydarzenia, które przyciągają miłośników historii i sztuki.