Zabrze - miejsca które warto zwiedzić

Zabrze, położone w województwie śląskim, to miasto o bogatej historii, sięgającej XIII wieku, kiedy to w 1243 roku pojawiła się pierwsza wzmianka o sąsiednich Biskupicach. Miasto przeszło wiele zmian, w tym zmianę nazwy z Zabrza na Hindenburg w 1915 roku, aby upamiętnić feldmarszałka Paula von Hindenburga. Po II wojnie światowej powróciło do pierwotnej nazwy. Zabrze jest znane z przemysłowego dziedzictwa, szczególnie w związku z górnictwem węgla kamiennego, co przyczyniło się do intensywnego rozwoju w XIX i XX wieku. Architektura miasta odzwierciedla ten rozwój, z wieloma zabytkowymi obiektami takimi jak kamienice, wieże ciśnień z początku XX wieku oraz fabryki i huty, które zbudowano w stylu neogotyckim i ekspresjonistycznym. Szczególnie wyróżniają się zabudowania kopalń, takie jak „Królowa Luiza” i „Guido”. Kulturalnie Zabrze tętni życiem, posiadając instytucje takie jak Teatr Nowy im. Gustawa Morcinka, Filharmonię Zabrzańską oraz wiele ośrodków kultury i domów kultury. Miasto jest zamieszkiwane przez różnorodne wspólnoty wyznaniowe i etniczne, w tym znaczną społeczność romską. Zabrze ma także swoje wyjątkowe atrakcje turystyczne, jak Sztolnia Królowa Luiza, która po rewitalizacji stała się jednym z najdłuższych podziemnych szlaków wodnych w Europie. W Zabrzu znajdują się liczne parki i tereny rekreacyjne, a miasta partnerskie, w tym Królewiec, odzwierciedlają aktywność międzynarodową Zabrza. Mimo historycznych zawirowań, miasto zachowało swoje unikalne dziedzictwo, które łączy tradycję z nowoczesnością. Zabrze, będąc miastem na prawach powiatu, ma nowoczesną infrastrukturę, w tym autostrady i rozbudowany transport publiczny, co czyni je ważnym węzłem komunikacyjnym na Śląsku. Zanieczyszczenie powietrza staje się jednak istotnym problemem, co podkreśla raport WHO. Miasto, ambitnie rozwijające się w różnych dziedzinach, jest przykładem harmonijnego łączenia bogatej historii z nowoczesnością oraz dążenia do utrzymania wysokiej jakości życia dla swoich mieszkańców.

Hostel Guido to nowoczesny obiekt noclegowo-konferencyjny zlokalizowany przy nieczynnej Kopalni Guido w Zabrzu, oferujący 85 miejsc noclegowych w różnorodnych pokojach oraz dobrze wyposażoną kuchnię. Kopalnia Guido, założona w 1855 roku przez hrabiego Guido Henckel von Donnersmarcka, posiada bogatą historię górnictwa, związaną z poszukiwanie węgla o właściwościach koksowych na terenach obecnego Zabrza. Obiekt przeszedł przez wiele zmian w swoim funkcjonowaniu, w tym stopniowe modernizacje i przekształcenia, aż do momentu, gdy w 2007 roku został przekształcony w Zabytkową Kopalnię „Guido”, będącą częścią Muzeum Górnictwa Węglowego. Oferuje możliwość zwiedzania podziemnych wyrobisk, w tym jednych z najstarszych maszyn wyciągowych oraz atrakcji takich jak przejazd podwieszaną kolejką elektryczną, co czyni to miejsce niezwykle interesującym zarówno z perspektywy turystycznej, jak i kulturalnej. Warte uwagi jest także podziemny pub, gdzie można spędzić czas w nietypowej atmosferze. Kulturalne wydarzenia odbywają się podczas różnorodnych tras zwiedzania, które oferują doświadczenie historyczne oraz edukacyjne, ukazując bogatą tradycję górnictwa w regionie. Architektonicznie Kopalnia Guido zachwyca zachowanymi elementami przemysłowymi oraz przestrzenią dostosowaną do nowoczesnych potrzeb wystawienniczych i rozrywkowych, jak strefa K8, usytuowana 320 metrów pod powierzchnią ziemi. Kopalnia, z historią sięgającą XIX wieku, jest nie tylko świadkiem przemian gospodarczych regionu, ale także ważnym punktem na kulturalnej mapie Śląska, przyciągającym turystów z całego świata.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna, znana jako Sztolnia Królowa Luiza, to wyjątkowy podziemny kanał wodny zbudowany w latach 1800-1869 na Górnym Śląsku, mający długość 14,25 km. Stworzona głównie na potrzeby kopalni węgla Królowa Luiza, była największą budowlą hydrotechniczną w europejskim górnictwie węglowym. Zaprojektowana przez Friedricha Wilhelma von Redena i Johna Baildona, wzorowana na podobnych konstrukcjach w Anglii i na Węgrzech, sztolnia miała na celu odwodnienie kopalń oraz transport urobku do huty w Gliwicach. Budowę rozpoczęto w 1799 roku, a sztolnia była wydobywana ręcznie z wykorzystaniem 22 świetlików, osiągając spadek 12,35 metra. Całkowity koszt budowy wyniósł ponad 889 tys. talarów. Choć transport węgla łodziami zaczęto już w 1806 roku, rozwój nowoczesnych maszyn parowych w drugiej połowie XIX wieku sprawił, że sztolnia straciła na znaczeniu. Do 1953 roku była wykorzystywana jako kolektor ściekowy, aż do jej całkowitego zamknięcia. Po latach zaniedbań, w 1998 roku rozpoczęto prace rewitalizacyjne mające na celu udostępnienie sztolni turystom. W 2017 roku otwarto turystyczny odcinek o długości 1,5 km, a w 2018 roku udostępniono kolejny fragment z podziemnym spływem. Sztolnia to nie tylko przykład inżynierii hydrotechnicznej, ale także ważny element lokalnej historii i kultury, który pozwala wgłębić się w dziedzictwo górnictwa węgla kamiennego na Śląsku.

Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, założone w 1981 roku, jest kluczową instytucją kultury i przodującym centrum turystyki górniczej w województwie śląskim, dysponującym obiektami takimi jak Kopalnia Guido i Sztolnia Królowa Luiza. Główna siedziba muzeum mieści się w historycznym gmachu dawnego starostwa powiatowego, zbudowanym w stylu eklektycznym w 1874 roku, z charakterystyczną salą witrażową. Muzeum gromadzi około 38 tysięcy eksponatów związanych z historią górnictwa i techniką górniczą, będąc kontynuatorem tradycji Związkowego Muzeum Górniczego w Sosnowcu. W 1982 roku powstał Skansen Górniczy "Guido", a w 2007 roku przekształcił się w samodzielną instytucję, co zainicjowało rozwój różnorodnych atrakcji turystycznych. Ciekawostką jest utworzenie Ośrodka Szkolenia Zawodowego przy KWK "Zabrze-Bielszowice", który posiadał wzorcową sztolnię. Muzeum prowadzi działalność edukacyjną oraz organizuje konferencje naukowe, a od 2007 roku wydaje czasopismo „Górnik Polski”. W 2019 roku zakończono rewitalizację Sztolni Królowa Luiza, powiązując kompleks podziemnych tras turystycznych z różnorodnymi atrakcjami. Muzeum oferuje zwiedzanie podziemnych tras, w tym "Mroki Kopalni" oraz "Podziemną Trasę Wodną", a także różnorodne usługi dla turystów i firm. W 2023 roku muzeum zdobyło nagrodę w konkursie Budowa Roku za rewitalizację swojego budynku, co podkreśla jego znaczenie jako ważnego elementu dziedzictwa i turystyki Górnego Śląska.

Kościół św. Jadwigi Śląskiej w Zabrzu, zlokalizowany w dzielnicy Poremba, to drewniana świątynia katolicka zbudowana w latach 1928–1929, która została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego. Po I wojnie światowej, w obliczu rosnącej liczby katolickich wiernych, proboszcz parafii św. Franciszka, ks. Józef Bennek, zainicjował budowę nowego kościoła. Budowa rozpoczęła się w 1928 roku, a mimo że pozwolenie na budowę uzyskano dopiero w 1929 roku, zakończono ją w tym samym roku z całkowitym kosztem wynoszącym 360 tys. marek. Kościół został konsekrowany 30 sierpnia 1932 roku, a w 1937 roku podniesiono go do rangi kuracji. Po II wojnie światowej uzyskał status samodzielnej parafii. W latach 1994–2001 przeszedł remont, podczas którego zamontowano nowe witraże oraz obrazy. Co ciekawe, 8 czerwca 2008 roku kościół został zarejestrowany jako zabytkowy obiekt i znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. Architektonicznie, budowla jest posadowiona na płycie żelbetowej i ma owalny dwunastobok z czterema ośmiobocznymi wieżami narożnymi, kryty wielospadowym dachem z dachówką ceramiczną, a hełmy wież pokryte są blachą miedzianą. Wnętrze kościoła zawiera sześć ołtarzy, a główny ołtarz w postaci tryptyku wykonał rzeźbiarz Franz Schink. Ciekawostką jest, że organy z 1833 roku, zbudowane przez firmę Gebrüder Walter, były wcześniej umieszczone w Lutyni, a do kościoła w Zabrzu trafiły w 1930 roku. W 2005 roku ze względu na szkody spowodowane mrozami zmieniono dachówki na dolnej części dachu. Kościół św. Jadwigi Śląskiej nie tylko pełni ważną rolę religijną, ale także odgrywa istotną rolę w zachowaniu lokalnego dziedzictwa architektonicznego i kulturowego.

Kościół ewangelicko-augsburski w Zabrzu-Mikulczycach to filialny kościół parafii ewangelicko-augsburskiej w Zabrzu, zlokalizowany na ul. Brygadzistów w dzielnicy Mikulczyce w województwie śląskim. Historia budowy świątyni sięga 1930 roku, gdy powstały pierwsze plany, jednak z braku funduszy zostały one wstrzymane. Ostatecznie, w 1937 roku, w niespełna dwa miesiące zrealizowano projekt kościoła, który zaprojektowała firma Christoph und Unmack z Niska, znana z budowy prostych i funkcjonalnych obiektów, takich jak kościoły czy baraki. Szybki czas budowy i niskie koszty wykonania były kluczowymi atutami tej technologii. Kościół, będący do dziś miejscem kultu dla luteranów, po II wojnie światowej został przejęty przez katolików, a następnie zwrócony do ewangelików w 1952 roku. W latach 2001-2002 obiekt przeszedł gruntowny remont, który obejmował wymianę dachu i okien, wzmocnienie fundamentów oraz przebudowę schodów wejściowych. Kościół w Mikulczycach stanowi ważny element kultury i historii regionu, a jego architektura jest przykładem prostoty i funkcjonalności charakterystycznej dla czasów, w których został wzniesiony. Ciekawostką jest, że jego szybka budowa oraz zmiany przynależności wyznaniowej odzwierciedlają turbulentne dzieje Śląska w XX wieku.

Stalowy dom, znany również jako „żelazny dom”, to eksperymentalny budynek z 1927 roku, położony w Zabrzu przy ulicy Friedhofstrasse (obecnie Cmentarna). Został wzniesiony w zaledwie 26 dni z prefabrykowanych stalowych płyt wyprodukowanych w hucie Donnersmarcka. Jego styl architektoniczny zbliżony jest do modernizmu, a bryła budynku przypomina inne obiekty zlokalizowane przy ul. Krakusa. Elewacja Stalowego domu składa się ze stalowej konstrukcji, gdzie płyty zostały połączone nitami, natomiast wnętrze ścian wykonano z cegły, a fundamenty są murowane. Dach ma konstrukcję drewnianą nakrytą czterospadowym dachem z trójkątnymi świetlikami, co dodaje budynkowi charakterystycznego wyglądu. W latach 1928-1929 powstały cztery podobne konstrukcje w pobliżu przy ul. Szafarczyka w Rokitnicy, co może świadczyć o popularności tej nowatorskiej technologii budowlanej w tym okresie. Stalowy dom odzwierciedla nowoczesne podejście do architektury i inżynierii w okresie międzywojennym, gdy postęp technologiczny w budownictwie umożliwiał wprowadzenie niestandardowych rozwiązań. Ciekawostką jest szybka metoda realizacji jego budowy, co było dużym osiągnięciem jak na ówczesne czasy. Budynek ten jest przykładem eksperymentalnych rozwiązań architektonicznych, które wpisują się w ówczesny kontekst kulturowy i społeczy, gdzie nowoczesność łączyła się z funkcjonalnością.

Zespół szybu Maciej jest zabytkowym kompleksem budynków powstałych w I połowie XX wieku, związanym z działalnością Kopalni Węgla Kamiennego Concordia w Zabrzu-Maciejowie. W jego skład wchodzą istotne obiekty architektoniczne, które odzwierciedlają rozwój przemysłu w tym regionie. Do najważniejszych elementów zespołu należą budynek nadszybia z wieżą wyciągową, maszynownia z wyposażeniem, wagownia (aktualnie portiernia) oraz inne budynki: odżelaziacz, dawna kuźnia i magazyn chemiczny, wentylator (obecnie warsztat i magazyn) oraz rozdzielnia 6kV. Zwałowisko skały płonnej, będące częścią kompleksu, powstawało od 1915 do 1970 roku. Kulturalnie, zespół stanowi ważny element dziedzictwa technicznego, z bogatą historią związaną z górnictwem na Śląsku, które miało kluczowe znaczenie dla rozwoju przemysłowego tej części Polski. Ciekawostką jest dwubębnowa maszyna wyciągowa wyprodukowana przez firmę Siemens-Schuckertwerke, która jest jedną z głównych atrakcji obiektu. Obecnie zespół szybu Maciej jest częścią Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, co umożliwia jego zwiedzanie i przybliża odwiedzającym dziedzictwo przemysłowe regionu. Wpisany do rejestru zabytków nieruchomych, zespół jest nie tylko atrakcją turystyczną, ale także symbolem historii górnictwa i jego wpływu na rozwój społeczny i ekonomiczny Zabrza.