Rzeszów - miejsca które warto zwiedzić

Rzeszów, stolica województwa podkarpackiego, to dynamicznie rozwijające się miasto z bogatą historią, sięgającą lokacji na prawie magdeburskim przez króla Kazimierza Wielkiego w 1354 roku. Architektonicznie, Rzeszów łączy różne style, od gotyckiego kościoła farnym pw. św. Wojciecha, przez barokową bazylikę oo. Bernardynów, po secesyjne i neogotyckie kamienice w Rynku oraz modernistyczny gmach filharmonii. Miasto znane jest także z Podziemnej Trasy Turystycznej, stanowiącej unikatowy system piwnic z XIV-XVIII wieku. Na przestrzeni wieków Rzeszów zmagał się z najazdami, w tym Tatarami, a po II wojnie światowej z intensywną odbudową oraz rozwojem przemysłowym, w szczególności lotniczym i farmaceutycznym. Rzeszów jest miejscem licznych festiwali i wydarzeń kulturalnych, w tym Europejskiego Stadionu Kultury, Festiwalu Muzycznego w Łańcucie i Rzeszowskiego Przeglądu Teatrów Studenckich. Ciekawostką jest, że Rzeszów ma status miasta na prawach powiatu i jest członkiem Unii Metropolii Polskich oraz Stowarzyszenia Eurocities, co podkreśla jego znaczenie w regionie. W ostatnich latach miasto przyciąga również inwestycje, intensyfikując rozwój infrastruktury, co czyni go atrakcyjnym miejscem do życia i pracy.

Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie, odsłonięty w 1974 roku, stanowi istotny element architektury miejskiej i symbolizuje historyczne wydarzenia związane z walką o Polskę Ludową. Zlokalizowany w centralnym punkcie komunikacyjnym, przy rondzie Dmowskiego, pomnik zaprojektował rzeźbiarz Marian Konieczny. Jego awangardowa, dwufasadowa forma przypomina stylizowane liście laurowe i mieści w sobie rzeźby robotnika, chłopa oraz żołnierza, co odzwierciedla ideologię PRL. Konstrukcja pomnika, składająca się z 37 segmentów żelbetowych, waży 466 ton, a na jego cokole znajdują się tablice z inskrypcjami oddającymi hołd bohaterom walk rewolucyjnych. Pomnik funkcjonował jako miejsce ceremonii państwowych i strategiczny punkt w przestrzeni Rzeszowa, jednak po 1989 roku jego znaczenie uległo zmianie, stając się polem sporów ideologicznych. Tematem kontrowersji stała się jego interpretacja, związana z przeszłością PRL, co doprowadziło do prób jego usunięcia na mocy ustawy dekomunizacyjnej. Ciekawostką jest popularne w Rzeszowie określenie pomnika jako „Wielka Cipa”, co wskazuje na jego awangardowy kształt i komiczne powiązania w lokalnym odbiorze. Pomnik jest również świadkiem walk o prawdę historyczną oraz złożonych relacji społecznych w Rzeszowie, przyciągając uwagę mieszkańców i aktywistów oraz będąc tematem badań i debat akademickich. W 2023 roku pojawiły się plany jego renowacji, a mieszkańcy w większości opowiadają się za jego zachowaniem, traktując go jako ważny element lokalnej tożsamości.

Zamek w Rzeszowie jest czteroskrzydłowym założeniem architektonicznym w stylu palazzo in fortezza, zbudowanym w latach 1902–1906 jako siedziba sądów oraz więzienia, na miejscu zburzonego pałacu warownego Lubomirskich. Wcześniej, w XVI i XVII wieku, istniał tu dwór obronny Mikołaja Spytka Ligęzy, który przekształcił go w nowoczesną warownię, zapewniającą obronę przed wrogami. Zamek przeszedł szereg przekształceń, głównie pod bacznym okiem architektów jak Tylman z Gameren czy Karol Henryk Wiedemann, co zaowocowało jego militarno-architektonicznymi usprawnieniami. Po przejęciu przez rodzinę Lubomirskich, zamek stracił na znaczeniu, a jego fortifikacje zostały zniszczone w wyniku bitew, np. podczas "potopu" szwedzkiego czy wojny z kozakami. Po I wojnie światowej zamek służył jako więzienie, a podczas II wojny światowej był miejscem masowych egzekucji dla Polaków, w tym dla członków ruchu oporu. W okresie komunizmu zamkowe cele ponownie stały się miejscem tortur i egzekucji. Po 1981 roku zamek stracił rolę więzienia, jednak pozostaje siedzibą sądu. Obiekt przeszedł kilka remontów i obecnie zachowuje cechy z 1906 roku, w tym zabytkową wieżę oraz bastiony. W ostatnich latach trwają prace nad utworzeniem trasy turystycznej oraz planowane jest przeniesienie do zamku siedziby muzeum okręgowego, co zwiększyłoby jego atrakcyjność turystyczną. Zamek w Rzeszowie nie tylko stanowi ważny element historyczny i architektoniczny regionu, ale także przypomina o burzliwej przeszłości związanej z wojnami, okupacjami oraz zmianami w funkcjonowaniu.

Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie to zabytkowa magnacka rezydencja w stylu późnobarokowym z elementami rokoka, zbudowana na przełomie XVII i XVIII wieku na zlecenie Hieronima Augustyna Lubomirskiego. Pałac, zlokalizowany blisko zamku, miał służyć jako alternatywna siedziba do przyjmowania gości i urządzania rozrywek. Charakterystycznym elementem architektury jest plan litery H, opracowany przez architekta Tylmana z Gameren, który zaprojektował elewację z popiersiami właścicieli. W XVIII wieku pałac rozbudowano w stylu maison de plaisance dla Jerzego Ignacego Lubomirskiego, wzbogacając go o ogród z oranżerią i altaną w stylu chińskim. Z biegiem czasu pałac często zmieniał właścicieli i przechodził różnorodne przeobrażenia, w tym tragiczne skutki pożaru w 1906 roku, który zniszczył wiele wnętrz. W międzywojniu pełnił funkcję komendy garnizonu rzeszowskiego, a podczas II wojny światowej był wykorzystywany jako szpital polowy. Po wojnie budynek stał się siedzibą Polskiego Czerwonego Krzyża oraz instytucji edukacyjnych, takich jak Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Kadr Medycznych. W późniejszych latach, po przekazaniu pałacu Uniwersytetowi Rzeszowskiemu, rozpoczęto gruntowną restaurację, która przywróciła część historycznych elementów. Architektonicznie pałac wyróżnia się trzykondygnacyjną bryłą na cokole, ozdobioną ryzalitami i detalami w stylu późnobarokowym. Wnętrze, po licznych przebudowach, straciło wiele oryginalnych zdobień, choć znane jest z pechowej historii jako teatrzyk dla gości. Pałac otoczony jest ogrodzeniem, które wcześniej zdobione było kamiennymi wazami. Wartościowe detale architektoniczne i bogata historia sprawiają, że Letni Pałac Lubomirskich jest istotnym elementem kulturowym Rzeszowa i specyficznym przykładem architektury magnackiej w Polsce.

Podziemna Trasa Turystyczna "Rzeszowskie Piwnice" to unikalny zespół dawnych miejskich piwnic znajdujący się w Rzeszowie, pod staromiejskim Rynkiem. Zarządzana przez Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych w Rzeszowie, trasa ma długość 396 metrów i łączy ze sobą 40 pomieszczeń rozłożonych na trzech kondygnacjach, na głębokości od 0,5 do 10 metrów. Historia podziemi sięga lat 80. XX wieku, a pierwsze prace zabezpieczające prowadzone były już w latach 60. i 70. XX wieku przez specjalistów z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Pierwsza część trasy została udostępniona zwiedzającym w 2001 roku, a po jej rozbudowie, zakończonej w 2007 roku, stała się bardziej dostępna dla turystów. Architektura piwnic sięga okresu od XIV do XVIII wieku, a w ich wnętrzach znajdują się m.in. Piwnice Bławatników, Gruba Kochanowicza oraz Lochy Tatarskie, będące najwęższym miejscem na trasie. Trasa prowadzi pod główną płytą Rynku oraz sąsiadującymi kamienicami, a jej ciekawe elementy to ekspozycje historyczno-edukacyjne, w tym repliki zbroi rycerskich, broni, dawnej ceramiki oraz herby dawnych właścicieli miasta. Podziemna trasa, czynna przez cały rok z wyjątkiem poniedziałków i świąt, jest płatna, a zwiedzanie odbywa się w zorganizowanych grupach pod okiem przewodnika. To ważny obiekt kulturowy, który łączy w sobie elementy architektury, historii oraz edukacji, oferując ciekawą podróż do przeszłości Rzeszowa.

Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, założone w 1935 roku, jest regionalnym muzeum z siedzibą w historycznym budynku klasztornym konwentu Pijarów, który datowany jest na lata 1644-1649 i został zaprojektowany przez Jana Cangera. Budynek, z późnobarokową fasadą, przeszedł różne przebudowy w latach 1695-1708 według projektu Tylmana z Gameren. Muzeum gromadzi ponad 240 000 eksponatów, z których wiele jest umieszczonych w wydzielonym oddziale etnograficznym oraz w Muzeum Historii Miasta, które prezentuje Podziemną Trasę Turystyczną oraz wystawę obejmującą eksponaty od XIV wieku do czasów II wojny światowej. Dodatkowe placówki muzealne to Muzeum Etnograficzne oraz Muzeum Biograficzne Juliana Przybosia w Gwoźnicy Dolnej. Wśród najcenniejszych zbiorów wyróżnia się „Galeria rodziny Dąbskich”, a także kolekcja militariów przekazana przez rzeszowskiego kolekcjonera Jana Partykę, która obejmuje pamiątki z czasów walk o niepodległość Polski. Ekspozycja „Żołnierz polski 1914 – 1945” ukazuje różnorodność przedmiotów, w tym odznaczenia, broń i mundury, ukazując historię polskiego oręża. Muzeum zostało uhonorowane odznaką honorową „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”. W holu muzeum umieszczono tablice honorujące darczyńców, w tym Franciszka Moskwę oraz Jana Partykę, co podkreśla społeczne wsparcie dla placówki. Muzeum Okręgowe w Rzeszowie pełni istotną rolę w zachowaniu lokalnej historii i kultury, będąc ważnym punktem na mapie kulturalnej regionu.

Fontanna multimedialna w Rzeszowie, zlokalizowana przy al. Lubomirskich, jest nowoczesną atrakcją turystyczną, która została oddana do użytku 17 sierpnia 2013 roku. Jej budowa, kosztująca ponad 7 milionów złotych, zrealizowana została na miejscu dawnego placu zabaw. Obiekt składa się z kilku zbiorników, w tym dużej fontanny okrągłej-lustra oraz interaktywnej fontanny suchej, a także pięciu fontann w kształcie kwiatów. W sumie zajmują one powierzchnię 287 m² i są wyposażone w blisko 1600 dysz oraz 143 punkty świetlne, co pozwala na organizację spektakularnych pokazów multimedialnych. Pokazy łączą elementy wody, światła, dźwięku oraz laserów, co wpływa na ich wyjątkowość i atrakcyjność. Pierwsza publiczna prezentacja przyciągnęła około 10 tysięcy widzów i była zorganizowana w formie trzech odsłon, w tym tematy "Historia muzyki" oraz "Innowacyjny Rzeszów". Fontanna, umiejscowiona w sąsiedztwie zabytkowego Letniego Pałacu Lubomirskich, jest nie tylko jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie obiektów w Polsce, ale także trzecią co do wielkości fontanną multimedialną w Europie. Dodatkowo, w okolicy fontanny stworzono amfiteatr na 300 miejsc, a także zadbano o estetyczny wystrój z użyciem drzew, krzewów oraz elementów małej architektury, co wpływa na atmosferę miejsca. Fontanna stanowi istotny element kulturowy regionu, przyciągając turystów oraz mieszkańców, a jej tematyczne pokazy są jednym z głównych działań promujących Rzeszów jako nowoczesne miasto z bogatą ofertą kulturalną.

Muzeum Techniki i Militariów w Rzeszowie, otwarte w maju 2011 roku, znajduje się na terenie dawnego Zespołu Szkół Kolejowych i działa pod patronatem prezydenta Rzeszowa, Tadeusza Ferenca oraz Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Jego twórcą jest gen. Tomasz Bąk, były dowódca 21 Brygady Strzelców Podhalańskich. Muzeum ma na celu zachowanie dziedzictwa techniki i militariów, a także edukację w tych obszarach. W jego zbiorach można znaleźć różnorodne eksponaty związane z motoryzacją, techniką użytkową oraz wojskiem. Do najciekawszych obiektów należą klasyczne polskie samochody, takie jak Syrena, Warszawa czy Fiat 125, a także motocykle jak Junak i Jawa. Muzeum posiada również interesujące sprzęty AGD i RTV oraz klasyczne urządzenia, takie jak żelazka, pralki i gramofony, które ilustrują rozwój techniki w Polsce. Wśród eksponatów wojskowych wyróżniają się czołg T-34/85 oraz samoloty Su-17 i TS-11 Iskra, które przyciągają uwagę miłośników militariów. Muzeum, które wymaga wcześniejszego uzgodnienia wizyty, pełni ważną rolę w promocji kultury technicznej i militarnej, a także w zachowaniu pamięci o historii polskiej motoryzacji i wojskowości, stanowiąc ciekawe miejsce do zwiedzania dla pasjonatów oraz osób zainteresowanych historią.

Muzeum Diecezjalne w Rzeszowie, założone w 1997 roku przez biskupa Kazimierza Górnego, otworzyło swoje podwoje 22 września 1998 roku w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Jako instytucja kościelna, muzeum gromadzi dzieła sztuki sakralnej, które zwykle były używane w liturgii, lecz z racji na ich wiek i historyczne znaczenie, wiele eksponatów z terenu diecezji znajduje się w innych muzeach, takich jak w Przemyślu i Tarnowie. Pod kierownictwem ks. Franciszka Dziedzica, muzeum rozwijało swoje zbiory przez pierwsze 17 lat swojej działalności. W chwili obecnej wystawa liczy ponad 600 eksponatów, które są systematycznie konserwowane, co świadczy o zaangażowaniu w ich ochronę i zachowanie dla przyszłych pokoleń. Wśród najcenniejszych obiektów znajdują się m.in. włoska wapienna kropielnica domowa z wczesnego średniowiecza, XIV-wieczny krucyfiks z Rożnowic, rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego z XVI wieku, XVII-wieczny obraz przedstawiający "Chrystusa u słupa", figura Madonny datowana na okres sprzed 1410 roku oraz feretron Matki Bożej Niepokalanej z 1698 roku, stworzony w kręgu znanej szkoły artystycznej Dolabellego. Muzeum nie tylko pełni funkcję kulturalną, ale także edukacyjną, będąc miejscem, gdzie historia sztuki sakralnej regionu spotyka się z duchowością. Ciekawostką jest również, że miasto Rzeszów, w którym muzeum się znajduje, jest znane z bogatej tradycji kulturalnej i artystycznej, co czyni Muzeum Diecezjalne jednym z kluczowych elementów dziedzictwa regionu.

Muzeum Dobranocek w Rzeszowie, zlokalizowane w centrum miasta nieopodal rynku, zostało powołane uchwałą Rady Miasta 29 stycznia 2008 roku, z kolekcją przekazaną przez Wojciecha Jamę. Otwarcie muzeum miało miejsce 22 marca 2009 roku. Instytucja ta jest unikalnym miejscem, w którym można podziwiać różnorodne eksponaty związane z kultowymi polskimi dobranockami, w tym lalki z filmów kukiełkowych oraz inne przedmioty, takie jak zabawki, książki, plakaty i materiały filatelistyczne. Muzeum gromadzi również nietypowe eksponaty, takie jak opakowania po artykułach spożywczych i kosmetykach, często z zachowaną oryginalną zawartością. Wśród zdobyczy muzeum znajdują się tysiące przedmiotów związanych z popularnymi animacjami, a szczególnie cieszą się uwagą unikalne lalki z takich produkcji jak „Przygody Misia Colargola”, „Miś Uszatek”, „Plastusiowy pamiętnik” oraz „Maurycy i Hawranek”. Muzeum Dobranocek ma znaczenie zarówno kulturowe, jak i edukacyjne, przybliżając młodszym pokoleniom historię polskiej animacji i jej wpływ na kulturę dziecięcą. Ciekawostką jest fakt, że muzeum odzwierciedla także zmiany w społeczeństwie polskim, ukazując, jak animacje wpływały na wychowanie i rozrywkę dzieci w różnych okresach. Wartością dodaną muzuem jest lokalizacja w Rzeszowie, co przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów zainteresowanych polską kulturą i historią dziecięcej rozrywki.