Katowice - miejsca które warto zwiedzić

Katowice, miasto o bogatej historii i dynamicznym rozwoju, położone w sercu Górnego Śląska, zostało założone jako wieś w XVI wieku, a prawa miejskie uzyskało 11 września 1865 roku. Od czasów swojej industrializacji, związanej z wydobyciem węgla i rozwojem przemysłu hutniczego, zyskało status kluczowego centrum ekonomicznego regionu. Architektura Katowic łączy historyczne budowle, takie jak kościół Mariacki i archikatedra Chrystusa Króla, z nowoczesnymi konstrukcjami, w tym wieżowcami Altus i .KTW oraz unikalnym kompleksem Strefy Kultury, obejmującym Muzeum Śląskie i siedzibę Narodowej Orkiestry Symfonicznej. Miasto jest także znane z osiedli patronackich, takich jak Giszowiec i Nikiszowiec, które stanowią cenne przykłady architektury industrialnej. Katowice są przytulnymi ośrodkami kultury, skupiającymi ważne instytucje, teatr, muzea oraz festiwale muzyczne, w tym Off Festival czy Rawa Blues Festival. Kultura muzyczna ma tu szczególne znaczenie, a miasto zostało uznane za Miasto Muzyki UNESCO. Znajduje się tu Akademia Muzyczna i Filharmonia Śląska, co podkreśla znaczenie Katowic jako ośrodka edukacji artystycznej. Ciekawostką jest fakt, że w 2018 roku Katowice były gospodarzem Szczytu Klimatycznego ONZ. Miasto, otoczone bogactwem natury, z lasami, terenami zielonymi oraz Doliną Trzech Stawów, stanowi doskonałe miejsce do wypoczynku. Obecnie Katowice stają się coraz bardziej atrakcyjne dla inwestorów i turystów, łącząc industrialne dziedzictwo z nowoczesnymi trendami urbanistycznymi.

Muzeum Śląskie w Katowicach, założone 23 stycznia 1929 roku, jest instytucją, która łączy w sobie bogate dziedzictwo kulturowe regionu z nowoczesnym podejściem do wystawiennictwa i edukacji. Jego architektoniczna metamorfoza, zrealizowana w nowym kompleksie zlokalizowanym na terenach dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”, to dzieło austriackiej pracowni Riegler Riewe Architekten, które zakłada minimalną ingerencję w poprzemysłowy krajobraz. Współczesny budynek o powierzchni użytkowej ponad 25 tys. m², z trzema kondygnacjami podziemnymi, pomieścił galerie, pracownie i przestrzenie edukacyjne, co czyni go nowym centrum życia kulturalnego w mieście. Muzeum dysponuje cennymi zbiorami, w tym malarstwem polskim, sztuką nieprofesjonalną, fotografią, etnografią oraz rzemiosłem artystycznym, prezentując dzieła takich artystów jak Jan Matejko, Stanisław Wyspiański czy Zdzisław Beksiński. W 2012 roku muzeum udostępniło stałą trasę zwiedzania dla osób niewidomych, co podkreśla jego dążenie do dostępności kultury. Ciekawostką jest, że muzeum prowadzi również działalność komercyjną, oferując m.in. usługi heraldyczne i wynajem sal. Od 2015 roku, po przeniesieniu do nowej siedziby, muzeum stało się miejscem dialogu z historią i współczesnością, organizując różnorodne projekty edukacyjne, wydarzenia kulturalne, takie jak Noc Muzeów, oraz współpracując z innymi instytucjami krajowymi i zagranicznymi, w tym muzeami w Niemczech i Finlandii. Muzeum Śląskie, uznawane za jeden z kluczowych ośrodków kulturalnych w regionie, stale angażuje się w rozwój lokalnej tożsamości i historii, co czyni je unikalnym miejscem na kulturalnej mapie Polski.

Muzeum Historii Katowic to samorządowa instytucja kultury, która zajmuje się dokumentowaniem przeszłości Katowic oraz promowaniem wartości historycznych i artystycznych miasta. Jego historia sięga lat 70. XX wieku, kiedy to powstała Społeczna Sekcja Muzealna przy Katowickim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym, prowadząca działalność na rzecz gromadzenia pamiątek lokalnych. W 1976 roku otwarto Społeczne Muzeum Historii Katowic, które w 1981 przekształciło się w samodzielne Muzeum Historii Katowic jako oddział Muzeum Górnośląskiego. Muzeum posiada zabytkowe przestrzenie, w tym dawną pralnię i magiel w Nikiszowcu, które po rewitalizacji służą jako filia z Działem Etnologii Miasta. Istotnym obiektem jest również drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła, który zachował swoje sakralne funkcje. Muzeum organizuje wystawy stałe i czasowe, które przybliżają historię miasta, codzienne życie jego mieszkańców oraz bogate dziedzictwo kulturowe regionu. Przez kolekcje obiektów sztuki, fotografii, etnologii oraz teatru, muzea prezentuje kulturalne dziedzictwo Katowic, w tym dokonania takich artystów jak Stanisław Ptak, Gabriela Ptak i wielu innych. Wartościowe są także publikacje muzealne, opublikowane jako katalogi wystaw i opracowania naukowe. Muzeum zdobyło liczne nagrody i wyróżnienia, w tym Sybille i Wydarzenie Muzealne Roku, co świadczy o jakości jego działań edukacyjnych i promocyjnych. Architektoniczne aspekty Muzeum, takie jak zachowane oryginalne wnętrza kamienic czy rekonstrukcje mieszkań z przełomu XIX i XX wieku, nadają mu unikalny charakter. Muzeum Historii Katowic nie tylko chroni regionalne dziedzictwo, ale także angażuje lokalną społeczność w działalność kulturalną, organizując liczne wydarzenia, wykłady i warsztaty, co czyni je ważnym miejscem na kulturalnej mapie Górnego Śląska.

Wieża spadochronowa w Katowicach, zbudowana w 1937 roku z inicjatywy Śląskiego Okręgu Wojewódzkiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, to 35-metrowa stalowa konstrukcja, która była pierwotnie najwyższą wieżą spadochronową w Polsce. Obiekt, usytuowany w Parku im. Tadeusza Kościuszki, służył do szkolenia skoczków spadochronowych oraz pełnił rolę punktu obrony w pierwszych dniach II wojny światowej. Według legendy, harcerze Związku Harcerstwa Polskiego stawili tam opór wobec wkraczających wojsk Wehrmachtu. Historia obrony wieży jest jednak pełna kontrowersji, a tożsamość obrońców nie została jednoznacznie ustalona; dokumenty z czasów wojny sugerują, że mogła być to mniejsza grupa młodych ludzi, być może katowiccy gimnazjaliści. Po wojnie obiekt został odbudowany, ale zredukowany do obecnej wysokości 35 metrów, a jego charakter zmienił się w pomnik upamiętniający obrońców Katowic. Choć prowadzono tu okresowo ćwiczenia spadochronowe, szybko przerwano je ze względu na kontrowersje związane z pamięcią o harcerzach. Wieża stała się symbolem pamięci o tych, którzy walczyli w 1939 roku, a w Katowicach hufiec ZHP nosi nazwę Bohaterów Wieży Spadochronowej. Architektonicznie, wieża wyróżniała się swoim stalowym szkieletowym konstruktem, który zbudowano z uwagą na możliwe szkody górnicze, co istotniają było w regionach bogatych w węgiel. Ciekawe jest, że oryginalnie miała być wysokości 50 lub 62 metrów, jednak ostatecznie została znacznie obniżona. Fikcyjna narracja o obronie wieży, spisana przez Kazimierza Gołbę, zyskała popularność, ale badania podjęte w późniejszych latach wykazały, że wydarzenia mogły przebiegać znacznie spokojniej i krócej niż opisywano. Nowe dokumenty z archiwów niemieckich odkryte w XXI wieku zasugerowały, że wieża była ostrzeliwana, ale opór był minimalny, co wywołało kontrowersje w polskich kręgach historycznych. Obecnie wieża jest jedynym zachowanym obiektem tego typu w Polsce i pełni funkcję pamięci narodowej, stanowiąc świadectwo tragicznych wydarzeń z przeszłości.

Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, powstała w sierpniu 1949 jako filia Centralnego Biura Wystaw Artystycznych, jest jednym z najważniejszych ośrodków promujących sztukę współczesną w Polsce. Znajduje się w budynku zaprojektowanym przez Stanisława Kwaśniewicza w latach 1965-66, który oddano do użytku w 1972 roku. Obiekt, o oryginalnej architekturze, składa się z dwukondygnacyjnego pawilonu wystawienniczego oraz przyległego budynku administracyjnego, pokrytego szlachetnym tynkiem i zieloną szklaną okładziną. Na przestrzeni lat galeria organizowała wiele prestiżowych wydarzeń, takich jak Biennale Plakatu Polskiego czy Triennale Grafiki Polskiej, a jej działalność obejmuje zarówno wystawy indywidualne, jak i zbiorowe polskich oraz zagranicznych artystów. Galeria angażuje się w edukację kulturalną, realizując projekty takie jak „Do sztuki gotowi start” oraz „Pstrykowisko”, które zachęcają młodych twórców do pracy w nowych technikach i rozwijania umiejętności w fotografii. Od 2017 roku wydawnictwa galerii są dostępne także w wersji cyfrowej, co poszerza ich dostępność. Kolekcja sztuki współczesnej BWA liczy ponad tysiąc dzieł, w tym prace znanych artystów, takich jak Jerzy Duda-Gracz czy Magdalena Abakanowicz. Galeria jest również czynna jako księgarnia, sprzedająca własne oraz zewnętrzne publikacje. W 2024 roku budynek galerii został wpisany do rejestru zabytków, podkreślając jego znaczenie architektoniczne i historyczne. Obecnie, pod dyrekcją Marka Kusza, BWA kontynuuje swoją misję promowania sztuki i kultury w Katowicach, przyciągając zarówno lokalnych, jak i międzynarodowych artystów oraz zwiedzających.

Pałac Młodzieży im. prof. Aleksandra Kamińskiego w Katowicach to instytucja wychowania pozaszkolnego, działająca od 1951 roku, z nadzorem pedagogicznym Śląskiego Kuratora Oświaty. Powstał na mocy inicjatywy wojewody śląsko-dąbrowskiego, gen. Aleksandra Zawadzkiego, a jego budowa została zrealizowana dzięki środkom zebranym od instytucji lokalnych oraz subwencjom państwowym. Architektonicznie obiekt reprezentuje styl socrealizmu z elementami późnego modernizmu, a jego projekt był dziełem gliwickich architektów Zygmunta Majerskiego i Juliana Duchowicza. Budynek został wzniesiony na placu u zbiegu ulic Mikołowskiej i Żwirki i Wigury, a jego harmonijna kompozycja wpisuje się w urbanistykę miasta. Pałac Młodzieży składa się z dziesięciu obiektów, w tym budynku dydaktycznego, pływalni oraz sali gimnastycznej, z charakterystyczną żelazną bramą prowadzącą na dziedziniec. W historycznym kontekście, początkowo działał jako Dom Dzieci, a od 1990 roku nosi imię profesora Aleksandra Kamińskiego. W ciągu lat Piłac Młodzieży stał się ważnym centrum kultury, w którym organizowane są różnorodne zajęcia artystyczne, sportowe i edukacyjne. Obecnie funkcjonuje tam 17 pracowni, które skupiają blisko 4500 dzieci i młodzieży. Bogata oferta zajęć obejmuje m.in. teatr, muzykę, chemię, fizykę, a także sport, w tym unikalną w regionie krytą pływalnię i salę do judo. W Pałacu znajdują się również stowarzyszenia, takie jak Międzyszkolny Klub Sportowy „Pałac Młodzieży”, a jako ciekawostkę warto wspomnieć, że Poczta Polska wyemitowała znaczek przedstawiający tę instytucję w 1960 roku. Zespół Pałacu Młodzieży został wpisany do rejestru zabytków, a w 2013 roku uhonorowano go Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego. Modernizacja obiektu zakończyła się w 2014 roku, co przyczyniło się do jego dalszego rozwoju.

Archikatedra Chrystusa Króla w Katowicach to monumentalny kościół, zbudowany w latach 1927–1955 w stylu klasycyzującym według projektu architektów Zygmunta Gawlika i Franciszka Mączyńskiego. Zlokalizowany w Śródmieściu Katowic, jego wzniesienie było możliwe dzięki przekazaniu terenu przez Claus-Huberta von Tiele-Wincklera oraz wsparciu finansowemu Województwa Śląskiego. Kamień węgielny położono w 1932 roku, jednak budowa została przerwana przez II wojnę światową. Po wojnie prace wznowiono w 1947 roku, a finalizacja budynku nastąpiła w 1955 roku, choć wykończenie trwało do lat 60. Katedra osiągnęła wysokość 64 m, co było wynikiem modyfikacji projektu pod wpływem władz komunistycznych, które zażądały obniżenia kopuły o 40 m. Architektura katedry łączy elementy modernizowanego klasycyzmu z detalami art déco, użyto w niej żelazobetonu i dolomitu. Wnętrze zdobią witraże autorstwa prof. Stanisława Pękalskiego, a elementy rzeźbiarskie wykonane przez Jerzego Egona Kwiatkowskiego. Katedra jest największą archikatedrą w Polsce i pełni ważną rolę w życiu religijnym regionu. W archikatedrze odbywały się ważne wydarzenia, takie jak wizyta Jana Pawła II w 1983 roku oraz odczytanie bulli erygującej metropolię katowicką w 1992 roku. W krypcie spoczywają biskupi śląscy, a każdego roku wręczana jest tam nagroda Lux ex Silesia. Interesującym aspektem historycznym są zawirowania związane z zarządzaniem parafią w czasie II wojny światowej, podczas której proboszczowie byli więzieni lub zmuszani do ucieczki. Po wojnie najdłużej parafią zarządzał ks. Rudolf Adamczyk. W 2020 roku podpisano umowę na budowę Panteonu Górnośląskiego w katedrze, co podkreśla jej znaczenie w przestrzeni kulturowej regionu. Katedra gromadzi także wystarczającą liczbę organów, które zainstalowano w latach 70. i 80., a dzwony są uruchamiane podczas ważnych uroczystości. W 2003 roku Poczta Polska wyemitowała znaczek z wizerunkiem katedry, co potwierdza jej status jako symbolu Katowic. Archikatedra Chrystusa Króla to nie tylko miejsce modlitwy, ale również przestrzeń kulturalna, historii i sztuki, co czyni ją istotnym punktem na mapie regionu.

Walcownia – Muzeum Hutnictwa Cynku w Katowicach-Szopienicach to zabytkowy obiekt z początku XX wieku, wpisany do rejestru zabytków w 2010 roku. Został zbudowany w latach 1903-1904 jako jedna z inwestycji koncernu „Georg von Giesches Erben A.G.”, jednego z największych producentów cynku na świecie, aby poszerzyć możliwości przerobu surowca na gotowe wyroby. Obiekt znajduje się na korzystnym terenie, w pobliżu Huty Bernhardi i linii kolejowej, co ułatwiało transport zarówno surowców, jak i gotowych produktów. Do najważniejszych cech architektonicznych walcowni należy duża hala, mająca 91 metrów długości i 20 metrów szerokości, z ceglanej konstrukcji, z dwuspadowym dachem oraz bogato zdobioną elewacją. Przez lata walcownia była modernizowana, w 1916-1917 dodano nowy budynek administracyjno-socjalny, a w latach 70. XX wieku planowano modernizację, która ostatecznie nie doszła do skutku. Dzięki temu wiele historycznych maszyn i urządzeń z początku XX wieku przetrwało do dziś, co czyni walcownię niezwykle cennym obiektem techniki. W 2002 roku zakończono produkcję cynku, a w 2015 roku, po remoncie, otwarto w tym miejscu Muzeum Hutnictwa Cynku. Obiekt stał się przestrzenią, w której można podziwiać zabytkowe maszyny oraz wystawę motocykli i maszyn rolniczych. Walcownia uczestniczyła w wydarzeniach kulturalnych, w tym Industriadzie, a od 2017 roku jest częścią Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Obiekt, mimo trudności w realizacji idei muzeum hutnictwa, przyciąga odwiedzających, stając się nie tylko miejscem ochrony dziedzictwa przemysłowego, ale również przestrzenią dla wydarzeń kulturalnych.

Kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Katowicach, wybudowany w latach 1856-1858 według projektu architekta Richarda Lucae, jest pierwszym murowanym kościołem w mieście i stanowi siedzibę diecezji katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Zlokalizowany przy ul. Warszawskiej 18, kościół został zaprojektowany w stylu neoromańskim, łączącym elementy lombardzkiej architektury romańskiej z bizantyjską i renesansową. Charakteryzuje się okrągło-łukowymi oknami, halowym wnętrzem oraz wieżami na planie kwadratu. Budowla była kilkakrotnie rozbudowywana, w latach 1887-1889 oraz 1899-1902, co pozwoliło dostosować ją do rosnącej liczby wiernych. Ostateczna forma kościoła, neobarokowa z elementami wczesnego renesansu i modernizmu, powstała podczas ostatnich prac, a wnętrza zdobiły secesyjne witraże. Witraże w prezbiterium, ufundowane przez rodzinę Tiele-Wincklerów, przedstawiają biblijne sceny oraz wezwania Reformacji. Dodatkowo, zachowały się wartościowe zabytki, takie jak ambona z płaskorzeźbami i 52-głosowe organy firmy Sauer, które regularnie gościły koncerty. Po II wojnie światowej, kościół został na krótko przejęty przez Kościół rzymskokatolicki, ale po dwóch latach powrócił do ewangelików. W późniejszych latach kościół przeszedł remonty oraz modernizacje, w tym iluminację elewacji i renowację organów. Ciele kościoła jest ważnym miejscem nie tylko dla społeczności ewangelickiej, ale także stanowi interesujący obiekt w architekturze Katowic, z bogato zdobionym wnętrzem i unikatowymi witrażami, odzwierciedlającymi historie i tradycje ewangelickie w regionie.

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach, zbudowany w latach 1862–1870 na planie krzyża łacińskiego, jest wyjątkowym przykładem architektury neogotyckiej. Zaprojektowany przez Alexisa Langera, wyróżnia się jednoprzęsłowym wielobocznym prezbiterium oraz wysoką, 71-metrową wieżą z ostrosłupowym hełmem, typową dla langera, aczkolwiek zbudowaną z dolomitu, co nadaje jej bardziej przysadzisty charakter. Kościół ma zachowaną tradycję neogotycką, jak również elementy wpływające na architekturę, takie jak sklepienie krzyżowo-żebrowe w nawie. Wnętrze kościoła bogato ozdobione jest witrażami, projektowanymi przez Adama Bunscha, oraz obrazami Cyklu Maryjnego autorstwa Józefa Unierzyskiego. Kulturalnie znaczącym elementem jest też ołtarz w transepcie, datowany na III ćwierć XV wieku, reprezentujący niemieckie malarstwo gotyckie. Kościół ma także istotne znaczenie historyczne, gdyż jego budowa była odpowiedzią na szybki rozwój industrializacji na Górnym Śląsku w XIX wieku. W tym kontekście warto wspomnieć o decyzji biskupa wrocławskiego Heinricha Förstera, który wsparł finansowo realizację projektu, ale także zmodyfikował pierwotne, bardziej monumentalne plany, dostosowując je do warunków lokalnych. Ważne jest, że w latach 70. XX wieku kościół stracił część oryginalnego wyposażenia, ale już w 2001 roku przeprowadzono gruntowną konserwację witraży. Ciekawostką jest, że budowla jest jedynym kościołem Langera wykonanym z kamienia, co czyni ją unikatową w jego dorobku. Dziś kościół jest nie tylko sakralnym obiektem, ale także ważnym punktem w historycznej i kulturalnej mapie Katowic, stanowiącym integralną część parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Bazylika św. Szczepana i Matki Boskiej Boguckiej w Katowicach to rzymskokatolicki kościół parafialny z drugiej połowy XIX wieku, należący do parafii św. Szczepana i wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego. Projektem świątyni zajmował się architekt Paul Jackisch, a budowa, zainicjowana przez ks. Ludwika Skowronka, zakończyła się w 1894 roku. Kościół został konsekrowany przez biskupa wrocławskiego, kardynała Georga Koppa. W 1994 roku obchodzono stulecie budowli, a w 2014 roku do świątyni wprowadzono relikwie św. Jana Pawła II. W 2015 roku kościół uzyskał tytuł bazyliki mniejszej, stając się drugą taką świątynią w Katowicach. Architektonicznie bazylika reprezentuje styl neogotycki i jest trójnawowa, wybudowana z cegły, z charakterystyczną strzelistą wieżą i kolorowymi witrażami w oknach transeptu. Od lat wykonywane były różnorodne prace renowacyjne, w tym malowanie wnętrza oraz odrestaurowanie ołtarzy. W ostatnich latach kościół wzbogacił się o freski przedstawiające sceny z życia Jezusa oraz wizerunki św. siostry Faustyny i św. Jana Pawła II. Szczególnie ważny jest cudowny obraz Matki Boskiej Bogucickiej, namalowany w drugiej połowie XV wieku, który przeszedł kilka przemalowań. Uroczysta koronacja obrazu koronami papieskimi miała miejsce w 2000 roku, poświęconymi przez Jana Pawła II. Bazylika jest istotnym punktem zarówno religijnym, jak i kulturalnym dla lokalnej społeczności, będąc miejscem wielu uroczystości oraz historycznych wydarzeń.