Chorzów - miejsca które warto zwiedzić

Chorzów, znany przed wojną jako Królewska Huta, jest miastem na prawach powiatu w województwie śląskim, położonym w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Miasto powstało w wyniku połączenia Królewskiej Huty oraz gmin wiejskich Chorzowa Starego i Wielkich Hajduk. Charakteryzuje się przemysłowym dziedzictwem, które obejmuje m.in. górnictwo i hutnictwo. Obiekty architektoniczne w Chorzowie, takie jak Hala Targowa czy ratusz, odzwierciedlają jego przemysłową przeszłość. Miasto dysponuje także Parkiem Śląskim, gdzie znajdują się atrakcyjne obiekty, takie jak Stadion Śląski, Planetarium Śląskie i Górnośląski Park Etnograficzny. Chorzów ma bogate tradycje kulturalne, w tym liczne festiwale, wydarzenia artystyczne oraz sportowe. W historii miasta ważnym momentem było przyłączenie do Polski po plebiscycie na Górnym Śląsku w 1922 roku. Chorzów jest również miejscem o dużym znaczeniu demograficznym, z populacją starzejącą się oraz rosnącym odsetkiem mieszkańców powyżej 65. roku życia. Pomimo spadku ludności po II wojnie światowej, miasto próbuje obserwować nowy rozwój w dziedzinie inwestycji mieszkaniowych oraz usługowych. Ciekawostką jest, że w Chorzowie odbywają się regularnie imprezy kulturalne, takie jak Święto Miasta, Festiwal Piwa czy Chorzowski Jarmark Bożonarodzeniowy, które integrują społeczność lokalną i podkreślają regionalną kulturę.

Kopalnia Węgla Kamiennego Prezydent w Chorzowie, działająca w latach 1932-1995, ma bogatą historię, której początki sięgają lat 20. XX wieku. W okresie międzywojennym kopalnia przeszła szereg zmian, w tym rebranding z Król na Prezydent Mościcki w 1937 roku po włączeniu nowych szybów. W czasie II wojny światowej była pod okupacją niemiecką, a po wojnie wróciła pod polski zarząd. Kopalnia była częścią większego zjednoczenia przemysłu węglowego, a w jej obszarze wydobywano węgiel z kilku pól. Architektonicznie wyróżnia się wieżą wyciągową szybu Prezydent, zaprojektowaną w stylu funkcjonalistycznym przez Ryszarda Heilemana w 1931 roku. Wieża, o wysokości 42,5 metra, charakteryzuje się żelbetonową konstrukcją i dwóch zachowanych kołach linowych. Po zamknięciu kopalni w latach 90. XX wieku wieża została przejęta przez miasto Chorzów i wyremontowana, a w 2010 roku wpisana na listę Szlaku Zabytków Techniki. Ciekawostką jest, że wieża miała zdolność transportu do 320 ton urobku na godzinę. Dziś pozostaje symbolem chorzowskiego przemysłu węglowego i świadectwem architektonicznych osiągnięć tamtej epoki.

Planetarium Śląskie im. Mikołaja Kopernika, założone 4 grudnia 1955 roku w Chorzowie, jest największym i najstarszym planetarium oraz obserwatorium astronomicznym w Polsce. Jego budowa rozpoczęła się w 1953 roku z okazji Roku Kopernikowskiego, a projekt opracował architekt Zbigniew Solawa. Położone na Górze Parkowej, planetarium wyróżnia się wielką kopułą o średnicy 23 metrów, która służy jako ekran projekcyjny dla potężnego projektora UPP wyprodukowanego przez firmę Zeiss. Od 2018 roku obiekt przeszedł modernizację, a w jego wnętrzu zainstalowano nowoczesny cyfrowy projektor Chiron III oraz 10 cyfrowych rzutników SONY, co pozwala na wyświetlanie około 100 milionów gwiazd w rozdzielczości True 8K na sferycznym ekranie o powierzchni niemal 800 metrów kwadratowych. W skład Planetarium wchodzi także obserwatorium astronomiczne z największym w Polsce 30-centymetrowym refraktorem oraz stacje klimatologiczna i sejsmologiczna. W 2022 roku zakończono czteroletnią modernizację, przekształcając planetarium w nowoczesny Śląski Park Nauki, który oferuje interaktywne ekspozycje. Obiekt ma również znaczenie kulturalne, co potwierdzają wydawane znaczki pocztowe, z których pierwszy ukazał się 15 września 1966 roku, a kolejny 29 czerwca 2007 roku. Planetarium Śląskie jest istotnym punktem na mapie polskiej astronomii i edukacji naukowej, przyciągającym zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów.

Legendia Śląskie Wesołe Miasteczko, najstarszy lunapark w Polsce, został otwarty w 1959 roku w Chorzowie, na terenie Parku Śląskiego, i do 2016 roku funkcjonował pod nazwą Śląskie Wesołe Miasteczko. Park o powierzchni około 26 ha przeszedł wiele zmian i modernizacji, w tym gruntowną renowację od 2017 roku, kiedy to jego nazwa została zmieniona na Legendia. Historia parku sięga 1956 roku, kiedy rozpoczęła się jego budowa, a w szczytowym okresie, w 1970 roku, odwiedziło go aż 2 miliony gości rocznie. W 1985 roku na terenie parku zainstalowano diabelski młyn Gwiazda Duża, który obecnie nosi nazwę Legendia Flower. W 2015 roku park przeszedł w ręce Tatry Mountain Resorts, a w kolejnym roku zaplanowano budowę stalowej kolejki górskiej Lech Coaster, otwartej 1 lipca 2017 roku i uznanej za najwyższą, najszybszą i najdłuższą w Polsce. W 2018 roku park dodał atrakcyjną interaktywną atrakcję Bazyliszek, która zdobyła wiele prestiżowych nagród, w tym European Star Award. Kolejną nowością była otwarta w 2020 roku atrakcja wodna Dolina Jagi, która również zyskała uznanie w europejskim rankingu atrakcji. W Legendii znajduje się obecnie 43 obiekty rozrywkowe, w tym cztery kolejki górskie, takie jak Diabelska Pętla oraz Lech Coaster, a także różnorodne atrakcje wodne i dla rodzin. Park jest podzielony na pięć stref tematycznych: Magical Village, Magical Forest, Valley of Dreams, Magical Mountains i Adventures Valley, które wprowadzają gości w różnorodne klimaty. Ciekawostką jest, że w parku znajduje się nieczynna wieża Silesia Tower, która była pierwszą tego typu konstrukcją w Polsce, lecz została zamknięta przez UDT. Legendia jako miejsce historyczne i kulturalne wciąż przyciąga turystów, oferując im niezapomniane przeżycia i rozrywkę w malowniczych sceneriach Parku Śląskiego.

Lech Coaster to stalowa kolejka górska firmy Vekoma, zlokalizowana w parku Legendia w Chorzowie, w strefie tematycznej Magical Mountains. Jest czwartą najszybszą i najwyższą kolejką w Polsce, a jej tematyzacja nawiązuje do legendarnego Lecha, postaci związanej z powstaniem Państwa Polskiego. Kolejka zdobyła 2. miejsce w rankingu European Star Award dla najlepszych nowych roller coasterów w Europie w 2017 roku oraz otrzymała nagrodę FKF-Award w 2018 roku. Przejazd Lech Coasterem to dynamiczna podróż początkująca od 40-metrowego wzniesienia, gdzie pociąg wykonuje stromy spadek, obroty i inwersje, w tym korkociągi. Tematyzacja kolejki jest głęboko osadzona w polskim dziedzictwie kulturowym, z dekoracjami nawiązującymi do piastowskiego grodu i mediowym wprowadzeniem do legendy o Lechu. Kolejka została zbudowana w latach 2016-2017, a proces budowy wymagał tymczasowego zamknięcia pobliskiej kolei linowej. Ostatecznie, przed otwarciem, przeprowadzono szereg testów, w tym przejazd dla przedstawicieli mediów. Inspiracją do konstrukcji był nie tylko aspekt technologiczny, ale także przywiązanie do polskiej historii, co ukazuje figura orła bielika, ostatni element tematyzacji, zainstalowany w 2018 roku. Lech Coaster nie tylko zapewnia emocjonującą rozrywkę, ale również łączy w sobie elementy architektoniczne i kulturowe, stanowiąc ważną atrakcję turystyczną w regionie.

Muzeum Hutnictwa w Chorzowie, otwarte 26 listopada 2021 roku, jest unikalnym miejscem w Polsce, dedykowanym dziedzictwu hutnictwa żelaza i stali, związanemu z regionem Śląska. Jego siedziba mieści się w zabytkowej hali elektrowni Huty Kościuszko, zakupionej przez miasto w 2010 roku, co podkreśla znaczenie architektoniczne obiektu, który łączy nowoczesność muzealną z przemysłowym dziedzictwem. Ekspozycje muzeum ukazują przemiany gospodarcze, cywilizacyjne oraz kulturowe regionu na tle całej Europy. Muzeum gromadzi bogate zbiory, w tym maszyny i obiekty związane z Hutą Kościuszko i Hutą Batory, takie jak młoty parowe i prasy mimośrodowe, które są świadectwem zaawansowania technologii hutniczej. W ramach działalności muzeum, zainicjowano projekt “Mów mi huto”, mający na celu dokumentację wspomnień byłych pracowników zakładów hutniczych poprzez wywiady. Statut Muzeum obejmuje działania edukacyjne, organizację wystaw oraz promowanie kultury związanej z przemysłem hutniczym. Muzeum współpracuje z różnymi instytucjami, zarówno lokalnymi, jak i zagranicznymi, co podkreśla jego rolę jako centrum kulturowego oraz naukowego w regionie, które od 2023 roku jest częścią Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Kolej linowa „Elka” w Chorzowie to całoroczny środek transportu zlokalizowany w Parku Śląskim, oddany do użytku w 1967 roku jako pierwsza nizinna kolej linowa w Europie. Jej projekt zrealizowano w Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego, a budowa została zlecona firmie Mostostal Zabrze. Historyczna trasa miała 5539 metrów i składała się z trzech odcinków, które tworzyły charakterystyczny trójkąt: Stadion Śląski – Wesołe Miasteczko – Planetarium. Latem 2006 roku kolej była sezonowo ograniczona, a w 2007 roku z powodu złego stanu technicznego została zamknięta. Po kilku latach likwidacji, w 2013 roku, odnowiono jeden odcinek łączący Wesołe Miasteczko i Stadion Śląski. Modernizacja wprowadziła wyprzęgane gondole i krzesełka, a nowa trasa, mająca 2183,52 metra, rozpoczęła działalność 8 września 2013 roku. Kolej działa z prędkością 3-4 m/s, a czas przejazdu wynosi poniżej 9 minut. W 2022 roku rozpoczęto prace nad drugą linią, która została zakończona 8 grudnia 2023 roku, łącząc Wesołe Miasteczko z Planetarium. Historia "Elki" jest związana z burzliwymi wydarzeniami politycznymi i technicznymi XX wieku, a jej projekt wpisuje się w nowoczesną architekturę lat 60. XX wieku. Kolej miała ogromny wpływ na kulturę regionu, stanowiąc atrakcję turystyczną oraz rekreacyjną. Ciekawostką jest fakt, że w latach 70. przewoziła ponad 240 tys. osób rocznie, a całkowita liczba pasażerów przekroczyła 15,5 miliona. Łącząc różne atrakcje Parku Śląskiego, kolej umożliwia podziwianie jego przyrody, w tym zwierząt w pobliskim zoo. Oczekiwane są dalsze inwestycje, w tym trzecia linia, co wskazuje na dynamiczny rozwój infrastruktury rekreacyjnej tego miejsca.

Śląski Ogród Zoologiczny, położony na terenie Parku Śląskiego w Chorzowie, rozpoczął swoją działalność w 1954 roku, kiedy to zaczęto budować klatki dla zwierząt. Z czasem przeniesiono do niego gatunki zwierząt z innych zoo, m.in. z Katowic i Bytomia. W 1975 roku dokonano znacznej rozbudowy, zakładając Kotlinę Dinozaurów, w której znajdują się betonowe rekonstrukcje szesnastu dinozaurów, odtworzonych na podstawie szczątków odkrytych na pustyni Gobi przez polskich paleontologów w latach 1963-1971. Od 2007 roku dyrektorem ogrodu jest Jolanta Kopiec, znana lokalna polityk. Na terenie ogrodu funkcjonuje także Mini Zoo, które umożliwia odwiedzającym interakcję ze zwierzętami łagodniejszymi, takimi jak króliki czy kozy. Co roku Śląski Ogród Zoologiczny przyciąga około 380 000 odwiedzających. W ciągu ostatnich lat ogrodu doczekał się kilku interesujących miotów. W 2011 roku urodziło się wiele młodych zwierząt, w tym cztery gepardy i kilka innych gatunków, co potwierdza jego rolę w hodowli i ochronie zwierząt. Ogród jest również znany z urodzin pandas małej w 2020 roku. Z bogatą kolekcją 2681 zwierząt należących do 312 gatunków, Śląski Ogród Zoologiczny jest trzecim co do wielkości zoo w Polsce. Warto dodać, że ogród wpisany jest do Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych, co podkreśla jego znaczenie w Europie i odpowiedzialność za ochronę gatunków. Ogród ma również swoją historię tragiczną; w 2005 roku miało miejsce śmiertelne zdarzenie, kiedy to kobieta wypadła do wybiegu dla niedźwiedzi. Te wszystkie aspekty czynią Śląski Ogród Zoologiczny miejscem nie tylko atrakcyjnym dla zwiedzających, ale również istotnym punktem na mapie ochrony dzikiej przyrody w Polsce.

Rzeźba Żyrafy, jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli Parku Śląskiego, została wykonana w technice żelbetowej, mierzy ponad 16 metrów wysokości i jest wsparta na trzech nogach, co zapewnia jej stabilność. Początkowo miała kolor szary, jednak w 1996 roku przemalowano ją na żółto z brązowymi łatami. W 2011 roku przeszła rewitalizację, w wyniku której przywrócono jej pierwotną kolorystykę. Dzieło zostało wpisane do rejestru zabytków ruchomych województwa śląskiego. Projekt rzeźby jest dziełem Leopolda Pędziałka i Leszka Dutki, zaś konstrukcję zaprojektował Jerzy Tombiński, który stworzył ją w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych w 1959 roku. Żyrafa znajduje się w bliskim sąsiedztwie głównego wejścia do parku oraz przystanku komunikacji miejskiej „Park Śląski Ogród Zoologiczny”, stając się tym samym zaproszeniem do odwiedzenia zoo. Co roku, 2 kwietnia rzeźba oświetlana jest na niebiesko z okazji Światowego Dnia Świadomości Autyzmu, natomiast zimą 2011 roku jej szyja została otulona szalem o długości 135 m, stworzonym przez członków Parkowej Akademii Wolontariatu oraz mieszkańców regionu. Cała konstrukcja jest przykładem sztuki przestrzennej, która łączy elementy architektoniczne z funkcją kulturową, stanowiąc nie tylko atrakcję turystyczną, ale także ważny element tożsamości lokalnej społeczności. Żyrafa stała się inspiracją do nazwania alei prowadzącej do Śląskiego Ogrodu Zoologicznego, a jej unikalny kształt przyciąga uwagę i inspiruje do licznych inicjatyw społecznych, odznaczając się znaczeniem w kulturalnym pejzażu regionu.

Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie to skansen, który został założony w 1975 roku na terenie Parku Śląskiego. Zajmuje powierzchnię około 35,6 ha i gromadzi 78 zabytkowych drewnianych obiektów architektury wiejskiej i małomiasteczkowej, pochodzących z pięciu podregionów Górnego Śląska oraz regionu Zagłębia Dąbrowskiego. Wyjątkowym obiektem w skansenie jest XVIII-wieczny kościół pw. św. Józefa Robotnika z Nieboczów, który pełni rolę centrum ekspozycyji, obok spichlerzy oraz innych budynków z Beskidu Śląskiego. Większość zgromadzonych obiektów datuje się na połowę XIX wieku, co stanowi istotny element kulturowego dziedzictwa regionu. Skansen jest częścią szlaku architektury drewnianej w województwie śląskim, promującym bogatą tradycję budownictwa ludowego. Od 2013 roku muzeum wydaje czasopismo naukowe, "Rocznik Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie". Historia muzeum sięga lat 30. XX wieku, jednak pierwsze konkretne plany realizacyjne zainicjowane zostały dopiero w 1952 roku podczas Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. W 1963 roku opracowano projekt skansenu, który został zrealizowany w kolejnych latach, a jego otwarcie miało miejsce w maju 1975 roku. Od września 2022 roku dyrektorem skansenu jest Paulina Cius-Górska, która kontynuuje misję zachowania i promowania lokalnej kultury oraz tradycji. Górnośląski Park Etnograficzny stanowi ważne miejsce nie tylko dla turystów, ale także dla lokalnej społeczności, edukując o historii i tradycjach regionu Górnego Śląska.

Diabelska pętla, znana również jako Tornado, to kolejka górska stworzona przez francuską firmę Soquet, usytuowana w parku rozrywki Legendia w Chorzowie. Została przeniesiona w 2007 roku z American Park of Adventure w Wielkiej Brytanii i jest pierwszym roller coasterem w Polsce, który oferuje inwersje. Pojazd rozwija prędkość do 70 km/h, a przeciążenia osiągają wartość 3 g. Kolejka jest dostępna dla osób powyżej 10. roku życia oraz o wzroście co najmniej 140 cm. W sezonie 2018/2019 przeszła remont, podczas którego zmieniono jej nazwę oraz wprowadzono nową tematyzację. Przejazd rozpoczyna się od powolnego wjazdu na wzniesienie o wysokości 20 m, co prowadzi do zjazdu po łuku, następnie pokonywane są dwie pętle i spiralny zakręt, a na koniec pociąg zostaje wyhamowany i wraca na stację. Początkowo kolejka nie miała tematyzacji, jednak w latach 2007–2011 była sponsorowana przez markę Tic Tac, co zaowocowało obecnością jej logo w pobliżu atrakcji. Po remoncie stacja zyskała elementy nawiązujące do kopalni, wzbogacone folklorystycznymi akcentami związanymi z postacią czarownicy. Kolory pociągu i toru zostały dostosowane do nowej tematyki, co nadaje wyjątkowego charakteru przejazdowi. Diabelska pętla przeszła długą drogę, zmieniając lokalizacje i nazwy, co świadczy o jej ewolucji i dostosowywaniu się do zmieniających się gustów gości parku. Roller coaster jest więc nie tylko atrakcją rozrywkową, ale także elementem kulturowym, łączącym historię parków rozrywki z nowoczesnym podejściem do tematyzacji i doświadczeń gości.