Powiat olsztyński, znajdujący się w województwie warmińsko-mazurskim, został utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej, po wcześniejszym istnieniu w latach 1818-1975. Jego siedzibą jest Olsztyn, a w skład powiatu wchodzą miasta: Barczewo, Biskupiec, Dobre Miasto, Jeziorany i Olsztynek oraz gminy wiejskie, takie jak Dywity, Gietrzwałd, Jonkowo, Kolno, Purda, Stawiguda i Świątki. Powiat ma powierzchnię 2838,02 km², co czyni go drugim co do wielkości powiatem w Polsce. W 2019 roku zamieszkiwało go 126 781 osób.
W kontekście architektonicznym, region wyróżnia się zabytkowymi budowlami, takimi jak gotycki zamek biskupi w Olsztynie oraz różne kościoły z okresu baroku i renesansu, które odzwierciedlają bogatą historię kultury Warmii i Mazur. Na terenie powiatu zachowały się także tradycyjne mazurskie chaty i elementy architektury wiejskiej, co podkreśla lokalny charakter regionu.
Kulturalnie, powiat olsztyński jest miejscem przebogatej tradycji folklorystycznej, manifestowanej w licznych festiwalach, imprezach regionalnych i artystycznych. Organizowane są wydarzenia związane z muzyką, tańcem i sztuką ludową, a także wystawy rzemiosła artystycznego. W regionie działają lokalne zespoły muzyczne i taneczne, które promują dziedzictwo kulturowe, a także teatry amatorskie, które przyciągają mieszkańców.
Historycznie, powiat olsztyński ma bogate i burzliwe dzieje. W latach 1818-1945 był częścią Prus, a po II wojnie światowej przeszedł w granice Polski. Historia regionu jest związana z wieloma ważnymi wydarzeniami oraz postaciami historycznymi, a także z przemianami politycznymi i społecznymi, które miały miejsce na przestrzeni wieków. Władze powiatu mają na celu zachowanie i promocję tej bogatej historii oraz ochronę dziedzictwa kulturowego.
Ciekawostką jest fakt, że w latach 1975-1998 powiat olsztyński nie istniał, a po reformie administracyjnej w 1999 roku powrócił w nowych granicach, obejmując większy obszar. Powiat olsztyński jest także znany z licznych szlaków turystycznych, jeziorek i malowniczych krajobrazów, co sprzyja rozwojowi turystyki. Stopień bezrobocia na poziomie 8,6% świadczy o tym, że region ma wciąż wiele do zaoferowania w kontekście rynku pracy, mimo że wpływ kryzysów gospodarczych i zmian społecznych jest zauważalny. Olsztyn, jako centralne miasto powiatu, stanowi istotny ośrodek kulturalny, naukowy i gospodarczy, będąc miejscem wielu wydarzeń i inicjatyw wpływających na rozwój całego regionu.