Kromołów

Kromołów, dzielnica Zawiercia, ma bogatą historię sięgającą XII wieku, kiedy to powstała jako osada należąca do Kromołowskich herbu Gryf. Miejscowość jest wzmiankowana w bulli papieża Celestyna III z 1193 roku jako miejsce, gdzie znajdowała się karczma. Kromołów uzyskał prawa miejskie w XIV wieku, a przez wieki był ważnym ośrodkiem handlowym, znanym z targów organizowanych od 1519 roku. W XVI wieku stał się własnością wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja, a jego rozwój hamowały wojny, w tym potop szwedzki, który przyniósł dużą dekapitalizację. Współczesny Kromołów jest znany z tradycji tkackich, garncarskich oraz działalności przemysłowej sprzed kilkudziesięciu lat. W XIX wieku w Kromołowie funkcjonowało dwanaście małych fabryk tkanin, które zatrudniały około 100 robotników, produkując rocznie 80 000 metrów materiałów. W Kromołowie można znaleźć obiekty sakralne i zabytkowe, takie jak kościół parafialny z XVI wieku pod wezwaniem św. Mikołaja oraz kaplicę z 1803 roku, postawioną nad źródłem Warty. Warto zwrócić uwagę na średniowieczny czworoboczny rynek oraz układ ulic, a także cmentarz żydowski z XVIII i XIX wieku. W historii Kromołowa istotne były jej związki z katolicką religią, m.in. wiele pochówków w kościele było zaszczytem dla szczególnie zasłużonych. Miasto przeżywało różne zawirowania, w tym stratę praw miejskich na skutek działalności powstańczej. Po II wojnie światowej Kromołów był siedzibą gromady i miał charakter rolniczy, aż do przekształcenia w dzielnicę Zawiercia w 1977 roku. Ciekawostką historyczną jest działalność lokalnej prasy podczas drugiej wojny światowej oraz tragiczne wydarzenia z 1941 roku, kiedy to hitlerowcy stracili na rynku pięć osób jako odwet za zabicie żandarma. Kromołów, mimo historii pełnej zawirowań, zachowuje swoje tradycje i historię, oferując unikalny wkład w lokalną kulturę i architekturę.