Kościół Mariacki w Elblągu

Kościół Mariacki w Elblągu to gotycka, zdesakralizowana świątynia protestancka, zlokalizowana w typowym dla klasztorów żebraczych miejscu, na obrzeżach miasta, w pobliżu murów miejskich. Został założony przez dominikanów przybyłych z Krakowa, którzy w 1238 roku otrzymali dokument fundacyjny od mistrza krajowego zakonu krzyżackiego, Hermana Balka. Budowę kościoła rozpoczęto około 1246 lub 1248 roku, wówczas powstały prezbiterium, zakrystia oraz zachodnie aneksy. Po pożarze w 1504 roku, świątynię odbudowano w 1514 roku, wprowadzając sieciowe sklepienia nawy głównej. Do połowy XVI wieku kościół był miejscem modlitwy dla ludności polskiej, lecz wskutek opuszczenia go przez dominikanów w 1542 roku, oraz późniejszego przekazania zabudowań radzie miejskiej, znaczenie to zanikło. Kościół został przekazany ewangelikom. W czasie wojny szwedzkiej budowla została zniszczona, ale odbudowana. II wojna światowa przyniosła kolejne zniszczenia – kościół i klasztor przetrwały do 1945 roku, po czym odbudowano je po 1959 roku. Z inicjatywy Gerarda Kwiatkowskiego, podczas obudowy obiektu, przekształcono go na cele kulturalne, co zaowocowało otwarciem w nim Galerii EL w kwietniu 1961 roku. Kościół Mariacki charakteryzuje się nieregularnym prostokątnym planem, dwiema nawami, wydzielonym prezbiterium, zakrystią oraz krużgankiem. Bryła jest pozbawiona wyraźnych dominujących elementów architektonicznych, a jedyny element ozdobny to trójkątne szczyty z pinaklami. Z trzech stron otaczają go niskie przybudówki, będące pozostałością po klasztornym wirydarzu. Wnętrze kościoła, częściowo zrekonstruowane, zachowało mury z ubytkami oraz epitafia. Całość budynku i pozostałości klasztoru otacza fragmentarycznie zachowany mur z ostrołukowymi niszami epitafijnymi, co dodatkowo podkreśla jego historyczną i architektoniczną wartość. Kościół Mariacki jest nie tylko przykładem gotyckiej architektury, ale także miejscem o bogatej historii, która wciąż wpływa na kulturę Elbląga.