Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Fastach

Cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Fastach to prawosławna świątynia parafialna, która ma bogatą historię, sięgającą XVI wieku, kiedy to miejscowość przeszła w ręce monasteru Zwiastowania w Supraślu. Pierwsza cerkiew w Fastach, prawdopodobnie zbudowana po 1533 roku, była unicką świątynią, która przeszła przejęcie przez unię w XVII wieku. W 1862 roku bazylianie z Supraśla wznieśli nową drewnianą cerkiew, ale całkowicie zniszczyła ją pożar w 1863 roku. W miejsce zniszczonej świątyni parafianie wznosili nową, murowaną cerkiew, konsekrowaną w latach 1875, której budowa była wspierana przez rząd rosyjski oraz prywatnych darczyńców. Po I wojnie światowej obiekt stał się przedmiotem kontrowersji, kiedy neounicki duchowny próbował przejąć cerkiew na rzecz katolickiej parafii, co spotkało się z oporem lokalnej społeczności prawosławnej. Cerkiew ponownie przeszła na własność prawosławnych w 1944 roku i od tego czasu była wielokrotnie remontowana i odnawiana, w tym w latach 50-90. XX wieku. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w 1979 roku i 1983 roku. Cerkiew charakteryzuje się typową dla prawosławnej architektury konstrukcją, z dzwonnicą oraz bogato zdobionym wnętrzem, świadcząc o tradycji i kulturze regionu. Ciekawostką jest, że po pożarze w 1863 roku parafianie przez kilka lat korzystali z tymczasowej cerkwi św. Michała Archanioła, a w okresie międzywojennym duchowny próbował narzucić zmiany wyznaniowe, co nie spotkało się z akceptacją ze strony prawosławnych mieszkańców Fast. Historia cerkwi to nie tylko dzieje architektury, lecz także świadectwo przemian społecznych oraz religijnych, jakie miały miejsce w regionie na przestrzeni wieków.