Wieża Ariańska w Wojciechowie

Wieża Ariańska w Wojciechowie to trójkondygnacyjna budowla, zrealizowana z kamieni i cegieł, wzniesiona przed 1527 rokiem przez starostę lubelskiego Jana Pileckiego. Budowla została zmodernizowana, aby dostosować ją do broni palnej, co zaowocowało powstaniem czworoboku z trapezowymi bastionikami oraz wieżowym dworem z zewnętrzną klatką schodową. W pierwszej połowie XVI wieku folwark otoczyło dodatkowe umocnienie w postaci muru ze strzelnicami. Mimo że po zbudowaniu nowego dworu wieża popadła w ruinę, w 1907 roku przeszła restaurację według projektu Jana Koszczyca Witkiewicza, a następnie w latach 1971-1974 została gruntownie wyremontowana na podstawie planów Tadeusza Augustynka. Jak wynika z historii, Wojciechów był zamieszkiwany przez kalwinów oraz arian, co doprowadziło do nadania wieży nazwy „ariańska” sugerującej jej wykorzystywanie przez zbór ariański. Badacze podnoszą, że pierwotnie wieża mogła służyć zborowi kalwińskiemu, zanim stała się siedzibą arian. Niezwykle cennym dokumentem potwierdzającym te związki jest nagrobek pastora kalwińskiego Stanisława Spinka. Dziś Wieża Ariańska pełni funkcję Gminnego Ośrodka Kultury, Muzeum Regionalnego oraz Muzeum Kowalstwa. Budowla została uwieczniona przez Stefana Żeromskiego w powieści „Nawracanie Judasza”, w której opisał jej architekturę i historyczne znaczenie. W powieści wieża zyskuje fikcyjny kontekst, stając się miejscem spotkań znanych postaci reformacyjnych. Ciekawostką jest, że Żeromski opisał wieżę, zwracając uwagę na jej gotyckie detale i atmosferę, w której osadzono dyskusje o ideach ariańskich oraz reformacyjnych.