Zamek Dybów

Zamek Dybów, znajdujący się na lewym brzegu Wisły w pobliżu Torunia, został zbudowany w latach 1424–1428 z inicjatywy króla Władysława Jagiełły. W jego bliskim sąsiedztwie powstała osada Nieszawa, konkurująca z Toruniem, która została zniszczona przez wojska toruńskie i Krzyżaków w 1431 roku. Zamek został szybko odbudowany przez Krzyżaków i, po powrocie do Polski w 1454 roku, stał się siedzibą starostów królewskich. W 1456 roku król Kazimierz Jagiellończyk wydał tu statuty nieszawskie, a zamek pełnił ważną rolę administracyjną i gospodarczą, w tym funkcję komory celnej. Mimo swoich funkcji handlowych, Nieszawa wkrótce została przeniesiona, aby ograniczyć konkurencję z Toruniem. Zamek gościł polskich monarchów, ale jego losy były tragiczne – podczas wojen szwedzko-polskich został dwukrotnie zniszczony, a ostatnia jego poważniejsza odbudowa miała miejsce w XVIII wieku, kiedy był własnością rodu Dębskich. W XIX wieku zamek był wykorzystywany jako gorzelnia, a w 1813 roku przetrwał oblężenie Rosjan, zanim ostatecznie kapitulował wraz z Toruniem. Urok zamku może dostrzec się w jego pozostałych fragmentach, takich jak imponujące mury obwodowe, wieża bramna oraz obwarowania. Architektura zamku obejmowała prostokątny dom zamkowy z trzema piętrami i piwnicami, otoczony murami obronnymi z okrągłymi wieżyczkami. Budynek ten posiadał także korytarz do nieistniejącej wieży latrynowej. W XVIII wieku zamek miał również trzecią dużą wieżę, której ślady nie przetrwały. Prace badawcze i konserwatorskie prowadzone na zamku datują się od lat 30. XX wieku, a szczegółowe badania archeologiczne rozpoczęły się w 1998 roku. Zamek Dybów, w swojej obecnej postaci jako ruina, stanowi ważny element historycznego dziedzictwa regionu, będąc świadkiem wielu kluczowych wydarzeń w dziejach Polski. Ciekawostką jest, iż część ruin zamku została wykorzystana do obrony Torunia podczas szwedzkiego oblężenia, co pokazuje, jak mocno wpisał się on w kontekst historii militarnej regionu.