Synagoga w Rymanowie

Synagoga w Rymanowie, położona przy ulicy Pięknej, jest drugą najstarszą synagogą na Podkarpaciu i jedną z najstarszych w Polsce, zbudowaną w pierwszej połowie XVII wieku, prawdopodobnie inspirowaną krakowską synagogą Kupa. W 1920 roku przeszła gruntowny remont, wprowadzając elementy wiedeńskiej secesji, jednak podczas II wojny światowej została zdewastowana przez hitlerowców, którzy zorganizowali w niej magazyn zrabowanego mienia. Po wojnie budynek uległ dalszej ruinie, a decyzje o rozbiórce podjęto po pożarze w 1957 roku, co spowodowało zniszczenie wielu elementów konstrukcji. Interwencja powiatowego konserwatora zabytków ochroniła obiekt przed całkowitą dewastacją, a w 2005 roku synagoga została przekazana Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, co zapoczątkowało proces jej odbudowy. Renowacja rozpoczęła się w 2005 roku dzięki staraniom rabina Abrahama Reicha i społeczności Żydów Rymanowskich z Nowego Jorku. Synagoga jest znana z unikalnej architektury; murowany budynek w stylu barokowym ma wymiary 17 x 21 m, cechuje się grubością murów wynoszącą około 2 m oraz salą modlitewną z ośmiometrowymi kolumnami. Wnętrze zdobią freski przedstawiające Ścianę Płaczu oraz inskrypcje z modlitwami. Synagoga wpisana jest do krajowego rejestru zabytków, a jej odbudowa jest pierwszym powojennym projektem w Polsce, mającym na celu przywrócenie jej sakralnego charakteru oraz stania się centrum edukacji i dialogu między religiami. Ciekawostką jest fakt, że w 2007 roku i 2008 roku synagoga padła ofiarą wandalizmu, kiedy to wybito nowe okna, co świadczy o wciąż obecnych napięciach wokół tego miejsca. Obecnie służy jako miejsce pielgrzymek dla chasydów i jest ogromnie ważnym elementem żydowskiej kultury i historii regionu.