Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie

Ołtarz Wita Stwosza, wykonany w latach 1477–1489, to największa gotycka nastawa ołtarzowa w Europie, znajdująca się w kościele Mariackim w Krakowie. Jego historia zaczyna się w 1442 roku, po katastrofie, która zniszczyła sklepienie prezbiterium kościoła. Chociaż nie wiadomo, jaka dekoracja zdobiła ołtarz przed tym wydarzeniem, istnieją zapisy świadczące o planach jego odbudowy. Wit Stwosz, rzeźbiarz pochodzący ze Szwabii, otrzymał zlecenie na wykonanie nowej nastawy, mimo że był wówczas mało znany. Prace trwały 12 lat, a ich postęp zadowalał fundatorów, co zaowocowało zwolnieniem artysty z podatków. Złote i kolorowe elementy ołtarza łączą w sobie mistycyzm z naturalistycznym realizmem, ukazując życie codzienne średniowiecznego Krakowa. W ołtarzu znajduje się ponad 200 figur, wyrzeźbionych z lipy, a cała konstrukcja jest wykonana z drewna dębowego, z tłem w modrzewiu. Główna scena przedstawia Zaśnięcie Marii Panny otoczonej apostołami, z ziarnem ekspresji dzięki gęstości postaci. Ołtarz miał także ruchome skrzydła, które ilustrują Radości Maryi oraz sceny z życia Marii i Jezusa. Ołtarz był wielokrotnie renowacjonowany, ostatnio między 2015 a 2021 rokiem, co pozwoliło na przywrócenie oryginalnej kolorystyki z epoki oraz odkrycie inskrypcji z datą „1486”. Ołtarz ma także znaczenie kulturowe, będąc kanwą dla powieści Antoniny Domańskiej oraz inspirując operę Józefa Świdra. Z tego artystycznego dzieła powstały również znaczki pocztowe, dokumentujące jego dziedzictwo. W 1939 roku ołtarz został częściowo zdemontowany i ukryty przed zniszczeniami związanymi z II wojną światową, a po wojnie powrócił do Krakowa, gdzie był konserwowany i w końcu zainstalowany w kościele Mariackim.