Zamek Żupny

Muzeum Żup Krakowskich, mieszczące się w Zamku Żupnym w Wieliczce, posiada jedną z najcenniejszych kolekcji solniczek na świecie, która liczy ponad 1000 obiektów, gromadzonych od 1973 roku. Kolekcja obejmuje solniczki wykonane z różnych materiałów, takich jak złoto, srebro, porcelana czy masa perłowa, a stylistyka obejmuje okres od gotyku do art deco, w tym wyjątkowy egzemplarz z agatu z ok. 1500 roku oraz serwis przyprawowy z 1760 roku. Zamek Żupny, zbudowany w XIII wieku na fundamentach dawnego solnictwa, jest architektonicznym kompleksem składającym się z trzech głównych budowli o różnorodnych stylach, od gotyckiego po XIX-wieczny neogotyk. Warto zauważyć, że zamek był nie tylko administracyjnym centrum dla kopalni soli, ale również miejscem spotkań królów, z których każdy przyczynił się do rozwoju wielickiej żupy. Zamek ulegał wielu zniszczeniom na skutek pożarów i wojen, z najcięższymi stratami w 1945 roku, a po gruntownym remoncie zakończonym w 1992 roku obecnie pełni rolę muzeum z wystawą archeologiczną oraz cyklicznymi wydarzeniami kulturalnymi, takimi jak Summer Music Festival czy Święto Soli. Na terenie zamku można podziwiać zarówno historieszne elementy, jak i fragmenty murów obronnych z XIII wieku. Ciekawostką jest, że w przeszłości istniała tu kuchnia żupna, będąca pierwszym zakładem zbiorowego żywienia w Polsce, gdzie bezpłatne posiłki otrzymywali m.in. górnicy. 23 czerwca 2013 roku zamek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO.