Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Ludźmierzu

Ludźmierz, najstarsza parafia katolicka na Podhalu, ma bogatą historię sięgającą XIII wieku, związana z rodem Gryfitów, którzy otrzymali ziemie podhalańskie. W 1234 roku Teodor Gryfita, krakowski wojewoda, rozpoczął budowę drewnianego kościoła w Ludźmierzu, który początkowo miał trzy ołtarze. W celu osadnictwa na tych terenach sprowadzono cystersów z Francji, Włoch i Jędrzejowa, którzy wznosili drewniany klasztor oraz budynki gospodarcze. Klasztor, jednak od 1245 roku zaczął popadać w ruinę z powodu najazdów Tatarów, a zakonnicy przenieśli się do Szczyrzyca. W latach 1869–1877 drewniany kościół został rozebrany, a w jego miejscu wybudowano obecny, murowany w stylu neogotyckim. W 2001 roku kościół zyskał tytuł bazyliki mniejszej. W bazylice znajdują się 26-głosowe organy sprowadzone z XII-wiecznego kościoła w Oldenburg, zastępujące starszy instrument. Centralnym aspektem kultu jest figura Matki Bożej Ludźmierskiej, znana z cudownych właściwości, która prawdopodobnie ma około 600 lat. Legendy opowiadają o jej uzdrawiającej mocy, łącząc z nią liczne pielgrzymki. Ogród Różańcowy przylegający do kościoła to ważny element kulturowy, przypominający o pielgrzymce Jana Pawła II w 1997 roku. W Ludźmierzu odbywają się liczne święta, w tym największe pielgrzymki 15 sierpnia oraz dożynki w pierwszą niedzielę września, gdzie górale dziękują Matce Bożej za zbiory. Sanktuarium ma również znaczenie w muzyce, gdzie nieszpory ludźmierskie reprezentowały polską kulturę na Expo 98 w Lizbonie, podkreślając lokalne tradycje artystyczne.