Zespół dworski w Przegini Narodowej

Przeginia to miejscowość z bogatą historią, której początek datuje się na 1276 rok. W ciągu wieków wieś uległa podziałowi – Przeginia Duchowna trafiła w ręce benedyktynów z Tyńca, a później kanoników laterańskich z Krakowa, podczas gdy Przeginia Narodowa pozostała w rękach prywatnych. W XV wieku posiadłość należała do Henryka Ligęzy, a później do Żegoty z Gumienic i Jana Skawińskiego. W XVIII wieku przeszła władanie królewskie, nieruchomości w XIX wieku znajdowały się w rękach austriackiego rządu, a następnie trafiły do Towarzystwa Rolniczego w Krakowie. Na początku XX wieku cała Przeginia należała do kapituły krakowskiej. Po przebudowie dworu w 1910 roku, znanego jako „Matejkówka”, trafił on w ręce rodziny Jana Matejki. W okresie II wojny światowej mieściła się w nim komora celna, a po wojnie budynek został przejęty przez Państwowy Fundusz Ziemi i przekształcony w szkołę. Obecnie znajduje się tam siedziba Stowarzyszenia Kobiet w Przegini Narodowej oraz filia Biblioteki Gminnego Ośrodka Kultury. Architektonicznie, dworek z lat 1830–1833 był pierwotnie budynkiem parterowym, wysoko podpiwniczonym. W 1910 roku został rozbudowany, zyskując duży narożny podcień oraz szerokie schody prowadzące do nowego wejścia. Całość zwieńczono trójpołaciowym dachem, zachowały się również resztki dawnego parku. Zespół dworski w Przegini Narodowej, obejmujący nie tylko dworek, ale i otaczający go park oraz staw, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, co potwierdza jego wartość architektoniczną i kulturową. Warto zaznaczyć, że pomimo burzliwej historii, Przeginia zachowała swoje znaczenie na mapie kulturalnej regionu, a jej rozwój i zmiany w strukturze własnościowej świadczą o dynamicznej historii Polski.