Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach

Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rudach to zabytkowy kościół z XIV wieku, niegdyś opactwo cystersów, które obecnie stanowi część Pocysterskiego Zespołu Klasztorno-Pałacowego oraz Ośrodka Edukacyjno-Formacyjnego diecezji gliwickiej. W 1995 roku kościół został ustanowiony diecezjalnym sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej, a w 2009 roku podniesiony do rangi bazyliki mniejszej. Architektura kościoła, zbudowanego w stylu gotyckim z elementami romańskimi, wyróżnia się trójnawowym układem bazylikowym oraz charakterystycznymi ostrołukowymi oknami. Prezbiterium i przyległe kaplice boczne mają formę kwadratu, a wnętrze zdobią sklepienia krzyżowo-żebrowe. Kościół, początkowo bezwieżowy, zyskał barokową fasadę oraz nową kruchtę w XVII wieku. Podczas przebudowy w XVIII wieku dobudowano kaplicę Najświętszej Maryi Panny oraz zmieniono niektóre elementy wystroju. Wnętrze bazyliki zostało poważnie uszkodzone w 1945 roku podczas pożaru, jednak odbudowano je, a renowacje trwały aż do 2000 roku. Ciekawostką jest to, że w bazylice znajdują się relikwie Św. Walentego oraz fragmenty drzewa Krzyża Świętego. Istotnym elementem kultu jest obraz Matki Boskiej Pokornej, datowany na połowę XV wieku, który prawdopodobnie jest kopią wcześniejszego malowidła. Obraz przetrwał różne zawirowania historyczne, w tym najazdy husyckie oraz reformację. W historii sanktuarium ważnym momentem były pielgrzymki do Rud, które cieszyły się dużą popularnością, zwłaszcza w XVIII wieku, kiedy to ruch pielgrzymkowy osiągnął szczyt. Po wojnie komunizm ograniczył te tradycje, jednak od 1995 roku sanktuarium znów przyciąga pielgrzymów, a koronacja obrazu w 1999 roku przez Jana Pawła II zintensyfikowała kult maryjny w regionie.